Καμιά πινακίδα δεν σηματοδοτεί την γκρεμισμένη σήμερα φραγκισκανική εκκλησία της Santa Maria delle Grazie, τον τόπο που τάφηκε ο Βεζάλ, τον τόπο που κοιμάται ο Κικέρωνας.
Για τον Βεζάλ και την ιστορία του ταξιδιού που τον έφερε στις ακτές μας, έχουν ειπωθεί πολλά τα τελευταία χρόνια.
Αντιθέτως το στερνό ταξίδι του ρωμαίου ρήτορα και πολιτικού Κικέρωνα πέρασε στη λήθη εδώ και πολύ καιρό.
Ας θυμηθούμε, λοιπόν…
Οι τελευταίες μέρες της Ρώμης ως Δημοκρατίας σημαδεύτηκαν από αλλεπάλληλες εμφύλιες συρράξεις. Η πρώτη χρονολογικά που έμεινε στην ιστορία ως «Συνομωσία του Κατιλίνα», αντιμετωπίστηκε από τον Κικέρωνα, ύπατο εκείνη την χρονιά με πρωτοφανή σκληρότητα. Αφού νικήθηκε και πέθανε (ηρωικά) ο Κατιλίνας στο πεδίο της μάχης, οι επιζήσαντες οπαδοί του αντιμετώπισαν την ποινή του θανάτου, και μάλιστα χωρίς δίκη! Κάτι που ήταν παράνομο, κάτι που οι Ρωμαίοι δεν συγχώρησαν στον Κικέρωνα.
Ένας από τους δολοφονηθέντες ήταν ο πολυαγαπημένος πατριός του Μάρκου Αντώνιου, φίλου του Ιούλιου Καίσαρα, αγαπημένου της βασίλισσας της Αιγύπτου Κλεοπάτρας και μέλους της δεύτερης τριανδρίας (η πρώτη ήταν Καίσαρας, Πομπήιος και Κράσος) που κυβέρνησε τη Ρώμη.
Ο Μάρκος Αντώνιος πικραμένος από τον θάνατο του ανθρώπου που του στάθηκε καλύτερα από πατέρας, είχε ορκιστεί να εκδικηθεί τον Κικέρωνα, και, όταν απέκτησε πολιτική δύναμη, το έπραξε πάραυτα! Πρόγραψε τον ρήτορα και έστειλε τους ανθρώπους του να τον βρουν και να τον σκοτώσουν … χωρίς δίκη.
Ο Κικέρων εντοπίστηκε στην ευρύτερη περιοχή της Τυρρηνίας ενώ προσπαθούσε να δραπετεύσει από την Ιταλία στην Ελλάδα για να σωθεί, συνελήφθη και δολοφονήθηκε το 43 π.Χ.. Οι εκτελεστές, εκατόνταρχος Ερέννιος και χιλίαρχος Ποπίλιος του έκοψαν το κεφάλι και τα χέρια και τα προσέφεραν στον Αντώνιο!
Το ακρωτηριασμένο σώμα του Κικέρωνα εγκαταλείφτηκε από τους εκτελεστές στον τόπο που ο ρήτορας έπεσε νεκρός. Ο Σαλλούστιος, ο Σουητώνιος και ο Πλούταρχος στους «Βίους Παράλληλους» δεν αναφέρουν τίποτα σχετικά με την ταφή του.
Περίπου 1600 χρόνια μετά, το 1544 μ.Χ., ανακαλύφθηκε στη Ζάκυνθο ένας ρωμαϊκός τάφος, ο οποίος πιθανολογείται ότι ανήκε στον Κικέρωνα. Περιείχε δυο γυάλινες υδρίες, μια τεφροδόχο και μια δακρυδόχο και μιαν επιτύμβια στήλη, πάνω στην οποία σύμφωνα με τον Fra Desiderius Lignamineus ήταν σκαλισμένη η μισοσβησμένη από το χρόνο επιγραφή: «Μ. ΤYLLI CICERO HAVE. ET TV TΕRTIA ANTΩNIA» δηλαδή «Μ. Τύλλιε Κικέρωνα χαίρε. Και συ Τερτία Αντωνία». Το TER..TIA, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι Terentia και τα δυο γράμματα που έχουν σβηστεί από τον χρόνο να μην σημειώθηκαν από όποιον σκιτσάρισε τον τάφο βιαστικά στο σημειωματάριο του.
Ο Angelus Apulus ανακάλυψε τον ρωμαϊκό τάφο το 1544 και ο Lignamineus κοινοποίησε την ανακάλυψη το 1547. Από τότε μέχρι σήμερα έχει γραφτεί για το θέμα ένας τεράστιος σωρός αντιφατικών σελίδων. Από την μια μεριά υπάρχουν οι μαρτυρίες των περιηγητών, που ο ένας μετά τον άλλο, επιμένουν ότι κατά την παραμονή τους στη Ζάκυνθο επισκεφτήκαν τον τάφο, και ως απόδειξη τον σκιτσάρουν και τον περιγράφουν. Από την άλλη πλευρά στέκονται οι ερευνητές που αμφισβητούν τις μαρτυρίες και επιχειρηματολογούν για τους λόγους για τους οποίους ο Κικέρων… δεν έχει ταφεί στην Ζάκυνθο. [Αλλά, όπως έλεγε η μάνα μου, κανείς δεν κλωτσάει ένα ψόφιο σκυλί.]
Δεν είμαι ιστορικός, για να αποφανθώ αν οι περιηγητές που αναφέρουν την ύπαρξη του τάφου του Κικέρωνα στη Ζάκυνθο, ήταν ή όχι καλλιεργημένοι απατεώνες που διέδωσαν το παραμύθι της ανακάλυψής του, με στόχο να προκαλέσουν ενδιαφέρον γύρω από το όνομά τους. Δεν είμαι επιγραφολόγος, για να κρίνω αν η επιγραφή που αναφέρουν ο ένας μετά τον άλλο ότι διάβασαν, είναι ή όχι πλαστή.
Γνωρίζω όμως το εξής: το λιμάνι της Ζακύνθου ήταν βασικός τόπος ελλιμενισμού και ανεφοδιασμού των πλοίων, που από την Ιταλία κατευθύνονταν στην Ελλάδα ή την καθ’ ημάς ανατολή και τανάπαλιν, την αρχαϊκή περίοδο, τα ρωμαϊκά χρόνια, την ενετική περίοδο έως και τον 18ο αιώνα. Αν, λοιπόν, οι οικείοι του Κικέρωνα, δούλοι και απελεύθεροι, έφυγαν κυνηγημένοι από την ιταλική χερσόνησο, δεν θα ήταν δύσκολο να σταματήσουν στη Ζάκυνθο για να ανεφοδιάσουν το πλοίο τους και να αποδώσουν τιμές στο ρημαγμένο σώμα που κουβαλούσαν μαζί τους (και που θα είχε αρχίσει να μυρίζει ίσως…).
Δεν έχω να προσφέρω στο θέμα καινούριες πληροφορίες ή ανακαλύψεις, έχω όμως να θέσω τρια ερωτήματα ένα θεωρητικής και δυο πρακτικής φύσεως:
Για ποιο λόγο ο Lignamineus, τοποθετεί την «ανακάλυψή» του μοναχού Άγγελου από την Απουλία σε ένα νησί τόσο απομακρυσμένο από τη γνωστή σε όλους σκηνή της δολοφονίας του Κικέρωνα; Μήπως επειδή απλά αναφέρει ένα γεγονός;
Και οι πρακτικές ερωτήσεις:
Δεν θα έπρεπε στη θέση που άλλοτε βρισκόταν η Παναγία των Χαρίτων να τοποθετηθεί πινακίδα με φωτογραφίες του ναού και ένα επεξηγηματικό κείμενο για την ιστορία του;
Και δεύτερον, μήπως, αντί για την προτομή του «Μέτουλα», θα ήταν συνεπέστερο στην ζακυνθινή κουλτούρα να τοποθετηθεί στην Πλατεία Σολωμού η προτομή του Κικέρωνα, του σημαντικού Ρωμαίου ρήτορα, που κατά την παράδοση, κοιμάται στο νησί μας;
Πηνελόπη Αβούρη
Πολύ ωραίο το άρθρο σας. Δυστυχώς και ενώ στο εξωτερικό εκμεταλλεύονται το παραμικρό ίχνος ιστορίας τους για να το αναδείξουν, εμείς είμαστε τόσο μα τοσο απαξιωτικοί. Μείναμε στο ήλιος και θάλασσα και στο «βυζί» που λέγεται Άγγλος και ξεχάσαμε ακόμη και τα έθιμα μας . Εύχομαι να μας δοθεί η ευκαιρία να συνέλθουμε !!