Για μια ακόμα χρονιά η Ζάκυνθος τιμά έναν από τους σημαντικότερους ποιητές που ανέδειξε τους περασμένους αιώνες και υπήρξε διάσημος σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Τιμά τον Νικόλαο Ούγο Φώσκολο πρόδρομο του Κάλβου και του Σολωμού και εκφραστή του ύστερου νεοκλασικισμού και του πρώιμου ρομαντισμού στην Ευρώπη.
Ο Ούγο Φώσκολος γεννημένος στη Ζάκυνθο το 1798 από Ελληνίδα μητέρα και Ιταλό πάτερα υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της Ιταλίας με επιρροές σε όλο το πνευματικό στερέωμα της Ευρώπης του 19ου αιώνα.
Με βαθιά ελληνική συνείδηση μεγάλωσε στα Βενετοκρατούμενα Ιόνια νησιά και έγραψε στην ιταλική γλώσσα, έργα που θεωρούνται από τα σημαντικότερα της Ιταλικής λογοτεχνίας.
Μερικά από αυτά εμπνευσμένα από τους επαναστατικούς αγώνες της εποχής του στη Γαλλία, την Ιταλία και την βαθιά συντηρητική Ευρώπη, διαβάζονται με την ίδιο ενδιαφέρον, όπως τότε που τα έγραψε ο ποιητής και τα διακίνησαν οι εκδότες του.
Η τραγωδία “Θυέστης” (1797), “Ωδή στο Ναπολέοντα Βοναπάρτη” (1799), “Οι Χάριτες” (1803) και “Οι Τελευταίες επιστολές του Γιάκοπο Όρτις” (1803), είναι μερικά από τα έργα του.
Αριστούργημά του θεωρείται το ποίημά του”Οι τάφοι” (Dei sepolcri). Γραφτηκε με αφορμή ένα διάταγμα του Ναπολέοντα περί δημοκρατικής ομοιομορφίας των τάφων και σ΄ αυτό ο Φόσκολο ανατρέχει στους μεγάλους νεκρούς της Ελλάδος, της Ιταλίας και της Φλωρεντίας ειδικότερα. Ήταν έργο που επηρέασε το κίνημα του Risorgimento για την Ιταλική ενοποίηση, και παραμένει αγαπητό μέχρι σήμερα.
Πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου 1827 στο Λονδίνο που είχε καταφύγει με την προσδοκία να του δοθεί ένα διαβατήριο από τις Αγγλικές αρχές, να επιστρέψει στη Ζάκυνθο. Λίγες ώρες πριν τον είχε επισκεφτεί ο Ιωάννης Καποδίστριας στην διαδρομή για την Ελλάδα, όπου ανέλαβε καθήκοντα κυβερνήτη.
Ο θάνατος του συγκίνησε όλη την Ευρώπη και στην ιδιαίτερη πατρίδα του στη Ζάκυνθο τελέστηκε από τους συγγενείς και τους φίλους του μεγαλοπρεπές μνημόσυνο στην καθολική εκκλησία του Άγιου Μάρκου. Ομιλητής ήταν Διονύσιος Σολωμός που από καιρό πλέον ετύγχανε της αναγνώρισης για το εξαιρετικό ποιητικό του έργο.
Η Ιταλική κυβέρνηση διεκδίκησε και πέτυχε το 1871, την μεταφορά της σορούς του στην Ιταλία και ενταφιάστηκε δίπλα στους μεγάλους νεκρούς που ύμνησε, στη Βασιλική της Σάντα Κρότσε της Φλωρεντίας.
Την ίδια περίοδο οι αρχές και ο λαός της Ζακύνθου πικραμένοι που δεν κατάφεραν να μεταφέρουν τη σορό του στη Ζάκυνθο, όπως άλλωστε ο ποιητή είχε εκφράσει την επιθυμία όσο ζούσε, αγόρασαν το σπίτι που γεννήθηκε και μεγάλωσε και το διατηρούν έως τις μέρες μας, ως έναν ιστορικό και μουσειακό χώρο.
Κάθε χρόνο στην επέτειο του θανάτου του ποιητή οι πνευματικοί άνθρωποι της Ζακύνθου τιμούν τη μνήμη του με την διοργάνωση εκδηλώσεων.
Με φορέα έκφρασης τον δραστήριο Πολιτιστικό Σύλλογο “Ούγος Φώσκολος” οργανώνουν φέτος την 6η Διεθνή Επιστημονική Συνάντηση για το έργο του ποιητή που περιλαμβάνει διήμερες εκδηλώσεις στο Μουσείο Φώσκολου και την Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη.
Έχουν προηγηθεί άλλες 5 διεθνείς επιστημονικές συναντήσεις για τον Ούγο Φόσκολο στη Ζάκυνθο, δυο ημερίδες στην Αθήνα και μια ημερίδα στις Βρυξέλλες σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Βρυξελλών.
Η κα Μαρία Σγουρίδου, καθηγήτρια ιταλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ομιλήτρια στις εκδηλώσεις, είπε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ:
Οι εκδηλώσεις αρχίζουν την Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου και τελειώνουν το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου και σε αυτές συμμετέχουν διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί ερευνητές και μελετητές του έργου του ποιητή.
“Στις 12 και 13/9/2025, διεξάγεται στην Ζάκυνθο η 6η επιστημονική συνάντηση, για να τιμήσει την μνήμη του Foscolo, η οποία οργανώνεται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ούγος Φώσκολος.
Σήμερα, δυο αιώνες σχεδόν από την εκδημία του, η λογοτεχνική κληρονομιά του, ο στοχασμός του και η στάση ζωής του, παραμένουν πιο επίκαιρα από ποτέ, καθώς αγγίζει θέματα και θέτει προβληματισμούς, που απασχολούν όχι μόνο την επιστημονική κοινότητα αλλά και τους αναγνώστες του έργου του, όπως και κάθε σκεπτόμενο άτομο.
Ο Foscolo υπήρξε ως δημιουργός πολυσυλλεκτικός, με ορθοφροσύνη και συναίσθημα σε ισορροπία, που λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.
Συνεπώς η συγκεκριμένη διημερίδα αποτελεί ένα βήμα ανοιχτό σε όλους, με απώτερο στόχο να συμπεριλάβει, κάθε άποψη και τοποθέτηση, που συνδέεται με την γραφή και την προσωπικότητα του κορυφαίου λογοτέχνη”.
Ο κ. Νίκος Στόγιος, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Βρυξελλών (ULB) είπε στο Απέ – ΜΠΕ:
“Ο Ούγος Φώσκολος, με ελληνική καταγωγή και έχοντας ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Ιταλία, υπήρξε ζωντανός σύνδεσμος Ελλάδας και Ιταλίας και διανοούμενος πανευρωπαϊκής εμβέλειας.
Μέσα από έργα του Τάφοι, Οι τελευταίες επιστολές του Τζιάκοπο Όρτις και Αίας ύμνησε την ελευθερία, την πατρίδα και την ηρωική θυσία, συνδέοντας τον ελληνικό πολιτισμό με τον ιταλικό ρομαντισμό.
Η συμπαράστασή του στον ελληνικό αγώνα του 1821 ενίσχυσαν το φιλελληνικό ρεύμα στην Ιταλία και σε όλη την Ευρώπη ενώ η συμβολή του στην ενδυνάμωση της ιταλικής εθνικής συνείδησης τον έχει κατατάξει στον Πάνθεο των Ιταλών συγγραφέων.
Με την παρουσία του σε μεγάλα κέντρα της Ευρώπης και τον διάλογό του με κορυφαίους Ευρωπαίους στοχαστές, κατέστη οικουμενική μορφή των γραμμάτων και του πάθους της ελευθερίας.”
Η κα Κατερίνα Β. Κορρέ, λέκτορας του Λέκτορας Ε.Α.Π. και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, και ομιλήτρια στις εκδηλώσεις, είπε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ:
“Ο πολεμιστής-ποιητής Ούγος Φώσκολος, απόγονος των τροβαδούρων του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, στέκεται στο μεταίχμιο του νεοκλασικισμού και του πρώιμου ρομαντισμού. Συμμετείχε στη συζήτηση περί αναπροσδιορισμού του πολεμικού φαινομένου τον 19ο αιώνα, αμφισβητώντας τη νοηματοδότησή του ως «πατέρα πάντων», προσδιορίζοντάς τον ως μία ακόμα περιοχή της ανθρώπινης γνώσης και εφευρετικότητας που υπάγεται σε αυστηρούς κανόνες.
Εξέφρασε την αμφισβήτηση στην παγιωμένη κοινωνική και πολιτική ιεραρχία σε έναν αιώνα θεσμικής κοσμογονίας: αποθέωσε τη δημοκρατία, στηλίτευσε όμως τις αντιφάσεις της: κατακεραύνωσε τους δημαγωγούς, απέρριψε τις επεκτατικές πολιτικές που ασκούνταν με την επίφαση της ελευθερίας των λαών.
Η μορφή και το έργο του δεν περιορίζονται στον κοινό χώρο μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας· ενέπνευσαν, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, τους αγώνες που διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της νεότερης Ευρώπης.”
ΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Το πιο εντυπωσιακό ίσως στοιχείο της αγάπης που τρέφουν οι Ζακυνθινοί για τον Ούγο Φώσκολο είναι η μετατροπή του σπιτιού που γεννήθηκε και μεγάλωσε σε ένα σύγχρονο Μουσείο που το επισκέπτονται χιλιάδες κυρίως αλλοδαποί επισκέπτες αλλά και πολλά ελληνικά σχολεία από όλη την Ελλάδα.
Το Μουσείο είναι ανοιχτό λειτουργεί με καθημερινό επισκεπτήριο αποτελεί την πιο ουσιαστική συμβολή της ζακυνθινής κοινωνίας στην ανάδειξη και προβολή του έργου του ποιητή. Στο εσωτερικό του βρίσκονται ενθυμήματα εποχής, έργα τέχνης σπουδαίων καλλιτεχνών και σπάνιες εκδόσεις περασμένων αιώνων, από τα έργα του ποιητή.
TO ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ
Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2025. Μουσείο Φώσκολου. Ώρα 19.30.
Α. Παρουσίαση δίτομου έργου: “O Ούγος Φώσκολος κοντά στους σύγχρονους αναγνώστες”.
Ομιλητές:
1. Περικλής Παγκράτης. Εκδότης του περιοδικού ΠΟΡΦΥΡΑΣ
και Πρόεδρος του Μουσείου Σολωμού, με έδρα την Κέρκυρα.
2. Φίλιππος Συνετός. Δημοσιογράφος – Επιμελητής της Έκδοσης.
Β. Τιμητική βράβευση για την προσφορά τους στα γράμματα των:
– Νίκια Λούντζη
– Φανή Καζαντζή
– Διονύση Σέρρα
– Λενέτα Στράνη.
Mουσική και τραγούδια
- Τιμόθεος Αρβανιτάκης & Ιόνιο Κύμα
- Γιαννης Παντάκης
Συντονίζει η κα Κατερίνα Καμπάση, Καθηγήτρια του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου 2025. Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ζακύνθου. Ώρα 19.30.
Επιστημονική Συνάντηση με θέμα: “Ο Πατριωτισμός του Ούγου Φώσκολου”.
Ομιλητές:
– Σγουρίδου Μαρία, Καθηγήτρια ιταλικής φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, με τίτλο “Κρατώντας την πένα σαν σπαθί και το σπαθί σαν πένα: ο ποιητής και διανοούμενος Ugo Foscolo καταγράφει την δράση και την εμπειρία του στα πεδία των μαχών”.
– Τσόλκας Γιάννης, Καθηγητής Ιστορίας Ιταλικής Λογοτεχνίας & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, με τίτλο “Ούγκο Φόσκολο — Ο Πατριωτισμός ως Διπλή Εθνική Συνείδηση”.
– Κορρέ Κατερίνα B. Λέκτορας Ε.Α.Π. και επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, με τίτλο “Ο Ugo Foscolo και η τέχνη του πολέμου”.
– Στόγιος Νίκος. Λέκτορας του Πανεπιστημίου Βρυξελλών, με τίτλο “Για την πατρίδα με την πένα και το ξίφος: Φιλελεύθερες και ελευθεριακές θέσεις στην επιστολογραφία του Ούγο Φόσκολο”.
– Κουκουβίνου Σοφία. Μεταδιδακτορική ερευνήτρια του ΕΚΠΑ και Εντετ. διδάσκουσα στη Γερμανική φιλολογία με τίτλο “Η ελβετική περίοδος του Ugo Foscolo (1815-1816): Εξορία, λογοτεχνικοί κύκλοι και πολιτική δράση στην Ευρώπη”.
Συντονίζει ο κ. Γιάννης Δραγώνας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής
Αττικής και μέλος της Επιτροπής Διοίκησης του Ιονίου Πανεπιστημίου.