Πολύς ο λόγος περί την ονομασίαν του μη εισέτι λειτουργήσαντος νέου Δημοτικού Θεάτρου Ζακύνθου, για την οποίαν ωστόσο όχι και λίγες οι μέχρι στιγμής σχετικές προτάσεις. Πριν καταθέσω την εν προκειμένω προσωπική μου άποψη, ας μου επιτραπεί μια πολύ σύντομη ιστορική επισκόπιση πάνω το θέμα.
Η έμφυτη κλίση του ζακυνθινού λαού προς την ρέουσα μελωδία (το “μπελκάντο” δηλονότι) και το κλίμα του ρομαντισμού που συνεγείρει ολόκληρη την Ευρώπη του 19ου αιώνα, βρίσκουν στη Ζάκυνθο την ιδανική τους συνισταμένη, με την λατρεία της όπερας ή μελοδράματος, όπως εναλλακτικά χρησιμοποιείται ο όρος. Η πάνδημη αποδοχή της όπερας στη Ζάκυνθο υπήρξε ακαταγώνιστος όρος ενός διαταξικού συμβιβασμού, συνέπεια της εξελικτικής της πορείας από τα θέατρα της Ευρώπης (Βενετία, Νάπολη, Παρίσι, Βιέννη) στους θεατρικούς ιμπρεσάριους της ανερχόμενης αστικής τάξης των Ιονίων, για να καταλήξει τελικά στο λαό που την αγάπησε την υιοθέτησε, την αφομοίωσε και την στήριξε με όλες του τις δυνάμεις. Η Ζάκυνθος περισσότερο από κάθε άλλο θεατρικό είδος, αγάπησε την όπερα για ένα πολύ απλό λόγο: Γιατί την βίωσε, την τραγούδησε και την αναπαρήγαγε, συμμετέχοντας στο σκηνικό πάθος, πράγμα που δεν μπορούσε να συμβεί με τα έργα πρόζας.
Το ζακυνθινό θέατρο παράλληλα λειτούργησε σαν στάδιο ισορροπίας των κοινωνικών αντιθέσεων, όταν δεν οξύνονταν στη διεκδίκηση της εύνοιας κάποιας πριμαντόνας από θερμόαιμους θαυμαστές. Και οι δύο
αυτοί ισχυρισμοί μου δεν είναι αυθαίρετοι. Βρίσκουν έδαφος επαλήθευσης στον τοπικό τύπο της εποχής που μετά την Ένωση και με τον ελληνικό καταστατικό χάρτη του 1864, αποκτά και την συνταγματική του δικαίωση. Διαβάζω ή μάλλον αντιγράφω από την ανεκτίμητη για τις πληροφορίες της τοπική εφημερίδα “Eλπίς” της 28ης Οκτωβρίου 1880:
«Το παρελθόν Σάββατο παρέστη εν τω παρ’ημίν θεάτρω το ιταλικόν μελόδραμα “Trovatore”. Καίτοι το μελόδραμα τούτο είναι τοσούτον παρ’ ημίν γνωστόν, ώστε αι ωραιότεραι αυτού στροφαί άδονται εν ταις οδοίς και υπό των απλουστέρων, η παράστασίς του όμως μέχρις ενθουσιασμού ηυχαρίστησε το παρ’ημίν κοινόν, όπερ ζωηρώς εχειροκρότει τους κυριωτέρους αοιδούς».
Αξίζει εδώ να σημειωθεί, ότι η κοσμοαγάπητη αυτή όπερα του Τζουζέπε Βέρντι, πρωτοπαίχτηκε στη Ζάκυνθο το Νοέμβρη του 1857, (4 χρόνια μετά την παγκόσμια “πρώτη” της στο θέατρο “Απόλλων” της Ρώμης), με πρωταγωνίστρια την ζακυνθινή καλλονή και κατοπινή σύζυγό του ζακυνθινού συνθέτη Παύλου Καρρέρ (ή Καρρέρη), Ισαβέλλα Γιατρά.
Από την πολύτιμη τοπική “Ελπίδα” επίσης, παραθέτω εδώ, δύο ακόμη, αδιαφιλονίκητης φερεγγυότητας και επίζηλης γλωσσικής κομψότητας, δημοσιεύματα, που αν μη τι άλλο, μάς εγκλιματίζουν στα θεατρικά δρώμενα της εποχής και κυρίως στον τρόπον ασκήσεως της κριτικής από μέρους των δημοσιογραφικών καλάμων της εποχής εκείνης . Αμφότερα τα δημοσιεύματα από την πολύτιμη για τις πληροφορίες της τοπική εφημερίδα “Ελπίς”, αναφέρονται στην πρεμιέρα της όπερας του Παύλου Καρρέρ «Μαρία Αντονιέττα» και έχουν ως εξής:
“Ελπίς” 383/29 Ιαν. 1884:
“Την εσπέραν της χθές, παρέστη κατά πρώτον εν τω ημετέρω θεάτρω «Φώσκολος» το πρωτότυπον μελόδραμα το συντεθέν υπό του πρωτεύοντος Ελληνος μουσουργού, συμπολίτου ημών κ. Παύλου Καρρέρ, η Μαρία Αντωνιέττα (Maria Antonietta). Η ποίησις του συγκινητικωτάτου αυτού μελοδράματος,συνετάχθη υπό του ευφαντάστου και ευαισθήτου συμπολίτου μας κ. Γεωργίου Ρώμα, του προ ολίγων ημερών απελθόντος του βίου, πριν ή αξιωθή να ίδη παριστάμενον από της σκηνής το τελειότερον των ποιητικών αυτού έργων. Το μελόδραμα διαιρείται εις τέσσαρας πράξεις, τα κυριώτερα δε πρόσωπα συνίστανται εκ του βασιλέως της Γαλλίας Λουδοβίκου δεκάτου έκτου, όν παριστά ο βαρύτονος κ. Βεντουρίνης, εκ της βασιλίσσης Μαρίας Αντωνιέττας, ήν παριστά η υψίφωνος κ. Νίνα Βονάλ, εκ της αδελφής του βασιλέως Ελισάβετ, ήν παριστά η ανθυψίφωνος κ. Αλβάνο Νατάλια, εκ του δημοκρατικού Βαρνάβα, όν παριστά ο υψίφωνος κ. Σεραφείμ Δε Λούκα, και εκ των Ιακωβίνων βουλευτών Δαντώνος, Ροβεσπιέρου και Μαρά, ούς παριστώσιν οι βαθύφωνοι κ.κ. Ιωσήφ Δυράν, Γιακέττη και Α. Αλόϊ. Παρίστανται προς τούτοις και είς δημοκρατικός ιερεύς, ο θαλαμηπόλος του βασιλέως Κλερύ και τα τέκνα των βασιλέων. Η παράστασις θεωρείται λαμβάνουσα χώραν εν Παρισίοις,υπόθεσιν δ’έχει έν των συγκινητικωτέρων επεισοδίων της γαλλικής επαναστάσεως, την εις θάνατον καταδίκην του αγαθωτέρου των βασιλέων της εποχής του,και της βασιλίσσης συζύγου του. Τας εντυπώσεις της παραστάσεως ταύτης θέλομεν δημοσιεύσει προσεχώς,διότι καθ’ ήν ώραν εκτυπούται το φύλλον εξακολουθεί η παράστασις.Το θέατρον είναι πληρέστατον προμηνύεται δε πλήρης επιτυχία της παραστάσεως.
“Ελπίς” 384/5 Φεβ.1884
Η παράστασις της «Μαρίας Αντωνιέττας» έτυχε της αμερίστου επιδοκιμασίας του ημετέρου κοινού. Την εσπέραν της παραστάσεως,το συνωστιζόμενον εν τω θεάτρω πλήθος,ανά πάσαν μουσικήν περίοδον, απήτει την εν τη σκηνή εμφάνισιν του κ. Παύλου Καρρέρη, όν δια ζωηρωτάτων χειροκροτημάτων υπεδέχετο, εξυμνούν το αξιύμνητον αυτού έργον. Οι εκ δάφνης και εξ ευόσμων ανθέων πολυπληθείς στέφανοι, αφανές κατέστησαν το γνήσιον της σκηνής έδαφος, εν μέσω δε της παραστάσεως, δωρήματα εκ πολυτίμων μετάλλων δια συνεισφοράς,εκ φιλοτίμων νέων συλλεχθείσης, προς τον επιφανή μουσουργόν προσηνέχθησαν. Την ενθουσιωδεστέραν εντύπωσιν ενεποίησεν η εν αρχή του μελοδράματος συμφωνία (σ.σ. διάβαζε: Εισαγωγή) και αι της τρίτης πράξεως συγκινητικώταται μουσικαί αναπάλσεις, ως εναρμόστως απεικονίζουσαι τας πάσαν καρδίαν συγκινούσας ιδέας του ποιητού. Επί τοσούτον η τρίτη πράξις ευηρέστησεν, ώστε ομοφώνως πάντες, ως πόθον αυτών εξέφρασαν, ίνα δι’αυτής συμπληρούται το έργον, όπερ όμως αντίκειται εις την ακρίβειαν της ιστορικής αφηγήσεως.ως επισκίασις των καλλονών του δράματος εθεωρήθη, η έλλειψις του παν μελόδραμα νευρούντος ερωτικού αισθήματος, όπερ εις ανεπαίσθητον βαθμόν προσπαθεί ν’απεικονίση ο Βαρνάβας. Εν τη παραστάσει ταύτη διεκρίθησαν όλα τα κυριώτερα πρόσω πα του ημετέρου θιάσου και ιδία η υψίφωνος κ. Νίνα Βονάλ και η ανθυψίφωνος κ. Αλβάνο Νατάλια, δι’ επιμόνων επικροτήσεων παρακληθείσαι,να επανάσωσι την ωραιοτάτην διωδίαν της μετά την δευτέραν πράξεως. Η υψίφωνος κ. Βονάλ διεκρίθη ου μόνον ως αοιδός αλλά και ως αρίστη ηθοποιός.την έκστασιν των φρενών, και την οιονεί απολίθωσιν, καθ’ήν στιγμήν η απαισία του τηλεβόα βοή τη αναγγέλλει την ποινικήν εκτέλεσιν του φιλτάτου αυτή Βασιλέως, τοσούτον επιδεξίως ινδαλμάτισεν,ώστε είς εκ των αντιληφθέντων της επιφανεστάτης Σάρρας Βερνάρ, πλήρης μορφώσεως συμπολιτών μας,ως ουδαμώς εν προκειμένω, αυτής υστερούσαν εξύμνησεν. Εν γένει το έργον του κ. Π. Καρρέρ τας επαινετικωτέρας εντυπώσεις ενεποίησεν, ευχόμεθα δ’ ίνα και οι επιτετραμμένοι την εις πάντα κλάδον επιδίωξιν των ειδικοτήτων, χρησιμοποιήσωσι την εξιδιασμένην μουσικήν ικανότητα του κ. Καρρέρ, και επαξίως αυτόν, δι’επαμοιβής ενθαρρύνωσι. Προ πολλού το Ωδείον Αθηνών, εδικαιούτο ν’απολαύη των γνώσεων του κ. Καρρέρ, ως του μόνου εν Ελλάδι μουσουργού, μέχρις ολοκλήρων μελοδραμάτων συνθέσεως προχωρήσαντος.
Οι συγκρίνοντες τον κ. Π. Καρρέρην προς έλληνας μουσουργούς, συνεχίζει η εφημερίδα, δεν ηξεύρουσι τι τους γίνεται, διότι ο κ. Καρρέρης, είναι ο πρώτος και ο μόνος Ελλην, ο συνθείς μελοδράματα και ουδεμία μετ’ ομοεθνών, υπό έποψιν μουσικήν, επιτρέπεται λογικώς σύγκρισις.
Ο ευφυής μουσικός κ. Διον. Κ. Βαρβίας εδημοσίευσεν επιτυχές ποίημα υπέρ του μουσουργού κ. Παύλου Καρρέρη, επί τη ευκαιρία της παραστάσεως του υπ’ αυτού μελοποιηθέντος δράματος «Μαρία Αντωνιέττα».
“Ελπίς” 385/12 Φεβ. 1884
Αξιότιμος και προσφιλής Κα Νίνα Μπονάλ – καθήκον μου απαραίτητον κρίνω, ίνα εκφράσω Υμίν τας από καρδίας, θερμοτάτας ευχαριστίας μου επί τη ικανότητι και προθυμία ήν εδείξατε εν τη εκπληρώσει του σπουδαίου μέρους όπερ επλάσατε εν τω νέω μου μελοδράματι Μαρία Αντωνιέττα.
Εύχομαι εις πάσαν άλλην παράστασιν του μουσικού τούτου έργου μου,να τύχω καλλιτέχνιδος τοσούτον διαπρεπούς, διότι η επιτυχία έσεται βεβαία.
Δια της παρούσης μου λαμβάνω την τιμήν και μεγίστην ευχαρίστησιν ίνα προς Υμάς διερμηνεύσω την τε επιδοκιμασίαν και θαυμασμόν όλων των συμπατριωτών μου, οίτινες από καρδίας σας ευχαριστούσιν, ευχόμενοι και άλλας παραπλησίας ενθουσιώδεις επιτυχίας.
Δεχθήτε αξιότιμος Κυρία, τας διαβεβαιώσεις ακραιφνούς υπολήψεως και φιλίας μεθ’ής διατελώ
Ολως υμέτερος ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΡΡΕΡ
Εν Ζακύνθω τη 10 Φεβρουαρίου 1884
Πέρα από την ιστορικότητα των παραπάνω πληροφοριών που παρέθεσα, πρόθεσή μου υπήρξε να καταδείξω την στενή σχέση του Παύλου Καρρέρ με το ζακυνθινό λυρικό θέατρο που περισσότερο από κάθε άλλον, τολμώ να πω, δικαιούται την αναγνώριση της προσφοράς του.
Στέλιος Τζερμπίνος