Το Μουσείο Κατοχής και Εθνικής Αντιστάσεως περιλαμβάνει πλούσιο υλικό από την Συλλογή του Νικόλαου Βαρβιάννη, Διευθυντή της Δημόσιας Βιβλιοθήκης κατά τις δεκαετίες του 1950 – 1960, ο οποίος ως έφεδρος αξιωματικός του Ναυτικού, συμμετείχε στους δύο μεγάλους Παγκοσμίους Πολέμους σε κρίσιμα γεγονότα την διάρκεια της Κατοχής και στα δύσκολα χρόνια του σεισμού, διέσωσε τα χειρόγραφα του Δ. Σολωμού και άλλα κειμήλια.
Αργότερα ο Νικόλαος Βαρβιάννης ίδρυσε με δικά του έξοδα το Μουσείο Κατοχής και Εθνικής Αντιστάσεως και το παρέδωσε στην κοινή στέγη της Δημόσιας Βιβλιοθήκης και του Ιστορικού Αρχείου της Πόλης μας.
Η συλλογή εμπλουτίστηκε στη συνέχεια με δωρεές του Θ. Σαρίκα και του Ν. Αποστολόπουλου. Περιλαμβάνει έγγραφα της περιόδου 1940-1944, γραμματόσημα, χαρτονομίσματα της ιταλικής κατοχής, δελτία πληροφοριών του γραφείου πολιτικών υποθέσεων, στρατιωτικούς χάρτες, εφημερίδες της ιταλικής περιόδου, ενημερωτικά φυλλάδια για την πορεία του πολέμου στην Ευρώπη και δελτία ειδήσεων.
Επίσης αποτελείται από ανταποκρίσεις από πολεμικά μέτωπα στην Ευρώπη, δελτία τροφίμων, προκηρύξεις, αποφάσεις του γραφείου πολιτικών υποθέσεων στην Ζάκυνθο, τηλεγραφήματα, ανακοινώσεις, εντολές πληρωμής, αποφάσεις της Νομαρχίας, γερμανικά έγγραφα, προπαγανδιστικό υλικό, παράνομο τύπο, κατάσταση απόρων αναπήρων πολέμου και θυμάτων και κατάσταση μισθοδοσίας πολιτικών υπαλλήλων.
Ειδικότερα στις προθήκες του Μουσείου Κατοχής και Εθνικής Αντιστάσεως θα βρει κανείς έγγραφα από το 1600 και εξής, τα οποία όχι μόνο καλύπτουν διάφορες ιστορικές περιόδους του νησιού μας, αλλά αναφέρονται και σε σημαντικές προσωπικότητες των εποχών αυτών. Πρόκειται για σημαντικά εκθέματα που αφορούν την περίοδο της Ενετοκρατίας, της Αγγλοκρατίας και της Γαλλοκρατίας. Ο όγκος του αρχείου αυτού, που υπόκειται στους όρους των Γενικών Αρχείων, είναι τέτοιος που δεν επιτρέπει-δεδομένων των συνθηκών- την εξ ολοκλήρου παρουσίασή του.
Παρά το γεγονός ότι το Μουσείο Κατοχής και Εθνικής Αντιστάσεως είναι ανοικτό και στεγάζεται σε κεντρικό σημείο της πόλης της Ζακύνθου, δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι λίγοι συμπολίτες μας γνωρίζουν την ύπαρξή του και ίσως ελάχιστοι το έχουν επισκεφτεί. Γίνονται βέβαια κάποιες επισκέψεις σχολικών τμημάτων, αλλά και αυτές ακόμα έχουν μάλλον περιστασιακό χαρακτήρα.
Στο σημείο αυτό εύλογα προκύπτουν στοχασμοί αναφορικά με τους λόγους αυτής της τόσο έντονης απαξίωσης, στους οποίους απαντήσεις δίνουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι του Μουσείου. Πράγματι το Μουσείο Κατοχής και Εθνικής Αντιστάσεως είναι ανοιχτό, αλλά λειτουργεί υπό προϋποθέσεις, καθώς τα τελευταία χρόνια γίνεται έρμαιο στην φθορά του χρόνου, αλλά κυρίως του χώρου…
Αναλυτικότερα η αίθουσα στην οποία στεγάζεται αντιμετωπίζει πολλά κτιριακά προβλήματα. Τα παράθυρα επί παραδείγματι είναι σκουριασμένα, αλλά το μεγαλύτερο θέμα είναι αυτό της υγρασίας, που προκαλείται από τις υδραυλικές εγκαταστάσεις του διπλανού χώρου, δηλαδή του Πνευματικού Κέντρου. Έτσι προκύπτει το πρόβλημα της μούχλας στους τοίχους του Μουσείου, το οποίο δυστυχώς δεν αντιμετωπίζεται με ένα απλό στοκάρισμα ή μια επαναβαφή, αλλά χρειάζεται δραστικότερες κινήσεις.
Αξίζει να σημειωθεί μάλιστα ότι τόσο οι τοπικές αρχές, όσο και το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας είναι ενημερωμένες για τα ζητήματα αυτά που υποσκάπτουν την λειτουργία του Μουσείου και συνεπάγονται την απαξίωση του χώρου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι τον περασμένο χρόνο εκπονήθηκε και στάλθηκε υλικοτεχνική μελέτη, χωρίς όμως να προκύψει κάποιο παραγωγικό αποτέλεσμα ελλείψει χρηματοδοτήσεων και κονδυλίων για εξοπλισμό. Για την ώρα όποια ενισχυτική προσπάθεια εκπονείται εντάσσεται στη σφαίρα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ύστερα από κινητοποίηση ιδιώτη και την διάθεσή του για δωρεά στο Μουσείο, διενεργείται αγορά καινούριων προθηκών, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί τον επόμενο μήνα.
Η πρωτοβουλία αυτή, όπως και κάθε άλλη παρόμοια, αξίζει φυσικά τα θερμότερα χειροκροτήματα, αλλά δυστυχώς δεν επαρκεί. Τα κυριότερα ζητήματα του Μουσείου Κατοχής και Εθνικής Αντιστάσεως αυτήν την ώρα αφορούν, όπως προαναφέρθηκε, τα κτιριακά ζητήματα και εκεί πρέπει να γίνει η εστίαση. Η ανάγκη για εξεύρεση πόρων για αγορά υλικών συντήρησης είναι άμεση και οφείλει να απασχολήσει όλους τους εμπλεκομένους.
Το Μουσείο Κατοχής και Εθνικής Αντιστάσεως είναι ένας κρυμμένος θησαυρός για το νησί της Ζακύνθου. Η περιήγηση σε αυτό αποτελεί ένα βιωματικό ταξίδι στις ιστορικές μας καταβολές και συντελεί στην άμεση διασύνδεσή μας με σημαντικές πτυχές της πρόσφατης τοπικής ιστορίας. Θα είναι πραγματικά αφέλεια όλων μας, αν το αφήσουμε να θυσιαστεί στο βωμό της αδράνειας. Συνεπώς η στήριξη και η ανάδειξη του Μουσείου Κατοχής και Εθνικής Αντιστάσεως είναι ένα από τα θέματα που πρέπει να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις της τοπικής πολιτιστικής ατζέντας.
Το ενδιαφέρον της κα Νίκης Κεραμέως και η πρόταση για
λειτουργία επισκέψιμου Μουσείου Κατοχής και Αντίστασης
Ο κ. Φίλιππος Συνετός είναι πρόεδρος της Δημόσιας Ιστορικής Βιβλιοθήκης Ζακύνθου, παρακολουθεί στενά το θέμα και με αφορμή την επίσκεψη της κ. Νίκης Κεραμέως τo 2023 είπε για το θέμα:
“Στις 7 Ιουνίου 2023 επισκέφθηκε την Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη η κα Νίκη Κεραμέως που διετέλεσε Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων σε όλη την διάρκεια της κυβέρνησης Μητσοτάκη την περίοδο 2019 – 2023.
Την συνόδευαν ο, επίσης Υπουργός της κυβέρνησης Θεόδωρος Σκυλακάκης και ο Γεν. Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών, Θεοδ. Μπαλέρμπας.
Μου ζήτησε να δουν το χώρο που στεγάζονται τα Γενικά Ιστορικά Αρχεία του κράτους που ως γνωστόν φιλοξενούνται στον ισόγειο χώρο της Βιβλιοθήκης, αλλά αποτελούν αποκεντρωμένη υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας.
Όταν μπήκαμε το χώρο και χαιρέτησε του εργαζόμενους, εκεί αυθόρμητα το βλέμμα της πήγε στην αίθουσα που στεγάζεται το Μουσείο Κατοχής και Εθνικής Αντίστασης που ίδρυσε ο αείμνηστος Νίκο Βαρβιάνης τις δεκαετίες 1950 – 1960. Εντυπωσιάστηκε από το περιεχόμενο αλλά εξέφρασε την απορία της για την εγκατάλειψη και την απαξίωση που εδώ και χρόνια βρίσκεται ο χώρος.
Αφού την ενημερώσαμε για το πως δημιουργήθηκε το μικρό αυτό Μουσείο και πως θα μπορούσε να αναβαθμιστεί και να λειτουργήσει ως επισκέψιμος χώρος για το κοινό, μου ζήτησε να τις υπενθυμίσουμε το θέμα μετά τις εκλογές που μεσολάβησαν στις 25 Ιουνίου 2023.
Μετά τις εκλογές η κα Κεραμέως ανέλαβε καθήκοντα Υπουργού Εσωτερικών. Έχω ήδη μεταφέρει τη συνομιλία μας αυτή και το ενδιαφέρον της για την αναβάθμιση του Μουσείου Κατοχής εκεί που χρειάζεται και αναμένουμε πρωτοβουλίες και εξελίξεις.
Άποψη μου προσωπική, την οποία έχω ήδη εισηγηθεί, είναι ότι πρέπει να παραχωρηθεί ένα μεγάλο δημόσιο κτίριο που θα στεγάσει τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (και νομίζω έχει ήδη βρεθεί) και στον ισόγειο χώρο της Βιβλιοθήκης να ανακαινιστεί και να επεκταθεί το μικρό αυτό Μουσείο για να είναι εφικτή η πρόσβαση του κοινού. ΄Εχω την πεποίθηση ότι δεν θα αργήσει να γίνει πράξη. Εμείς από την πλευρά της Δημόσιας Βιβλιοθήκη διαρκώς υπενθυμίζουμε το θέμα εκεί που πρέπει.”
ΣΟΦΙΑ ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗ
Μια ιστορία της κατοχής: Οι επικοινωνίες των κατοχικών δυνάμεων τότε ως γνωστόν γινόταν με τα υπάρχοντα τηλεγραφόξυλα,μεσω ασυρματου η και τηλεφωνου.Ενα απο αυτά βρισκόταν ανάμεσα Κοιλιωμένο-Αγ.Λέοντα .Ο παππούς γνωστός αριστερός της περιοχής αποφάσισε ενα βράδυ να κόψει το τηλεγραφόξυλο που βρισκόταν στο χωράφι του(θεση Φτερινι) για να διακόψει τις επικοινωνίες των στρατευνάτων κατοχής.Το εκοψε λοιπόν.Την άλλη μέρα οι Γερμανοί ψάχνοντας να βρουν την ζημιά εντόπισαν στο χωράφι του παππού,τον συνέλαβαν και τον πήγαν στον Κοιλιωμένο που ηταν η βάση τους.Τα βασανιστήρια ηταν σκληρά για να ομολογήσει το λόγο του “σαμποτάζ”.Ο παππούς δεν απαντούσε.Ευτυχώς παρενέβησαν στον Αυστριακό Διοικητή της βάσης των Γερμανών κάποιοι απ το χωριό και τον λυπήθηκε.Εγραψε λοιπόν στην αναφορά του προς την Δίοικηση οτι ηταν μεθυσμένος ο παππούς,σε άλλη περίπτωση θα τον εκτελούσαν.Ενα κομμάτι αυτού του τηλεγραφόξυλου το εχουμε στην κατοχή μας και προτιθέμεθα να το δωρίσουμε στο Μουσειο Εθνικής Αντίστασης.