Τρεις κιόλας δεκαετίες από την πρόωρη «φυγή» του αείμνηστου μουσικοσυνθέτη Δημήτρη Λάγιου (7.4.1949-11.4.1991), τον νιώθουμε πάντοτε «παρόντα», κρατώντας καθένας τις δικές του αναμνήσεις από τη φιλική γνωριμία μαζί του, τη συνεργασία του, την καλλιτεχνική του δημιουργία, τις πολυφωνικές «ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΕΧΝΗΣ» στη Ζάκυνθο, τις συναυλίες του στην προσφιλή γενέτειρά του και στη «δεύτερη πατρίδα» του ‒ τη μαρτυρική Κύπρο, όπως και σε διάφορα άλλα μέρη. Τον μνημονεύουμε μέσ’ από δικές του εκφραστικές γραφές, χάρη σ’ ευαίσθητους στίχους του, μέσ’ από κείμενα άλλων γι’ αυτόν και χάρη σε φωτογραφίες, που ξαναζωντανεύουν πρόσωπα, χώρους, καταστάσεις, γεγονότα κλπ.
Ο Δημήτρης Λάγιος, έχοντας περάσει πια στην πολιτιστική ιστορία του τόπου μας, συνδέει πάντα ευχάριστα το Χθες με το Σήμερα, χάρη στο ταλέντο του, την ευαισθησία του, το ποιοτικό ή έντεχνο έργο του, τη φιλοποιητική του στάση και προσφορά… Ηδύπικρα θυμίζοντάς τον, τον «συναντάμε» νοερά, εδώ ή αλλού, ευχαριστώντας τον για ό,τι ωραίο, αξιόλογο και θετικό πρόσθεσε στον δοκιμαζόμενο πολιτιστικό χώρο και «κόσμο» τής μετασεισμικής Ζακύνθου, ξεφεύγοντας από το ανούσιο, το ελαφρό, τη μετριότητα, την αντιγραφή… Το προσωπικό του λιτό και αδρό ύφος τον ξεχωρίζει και τον φέρνει κοντά στους νεότερους, σ’ εκείνους που συγκινούνται ιδιαίτερα από τη μουσική γνησιότητα και ποιότητα, από ήχους μελωδικούς και ανθεκτικούς, σ’ αντίθεση με την όποια αντιαισθητική και αρνητική δυσηχία (και κακοφωνία) του καιρού μας…
Τριάντα χρόνια κιόλας «διασκορπισμένος» ο «φιλόπατρις» Δημήτρης Λάγιος αξίζει να τιμηθεί και με μια σοβαρή εκδήλωση, με τη συμμετοχή φίλων, γνωστών, ομότεχνων, συνεργατών, μαθητών του κ.ά., ξεπερνώντας τις όποιες δυσκολίες ή επιφυλάξεις, στη φετινή επέτειό του.
Η μνήμη, έτσι κι αλλιώς, αποκτά ιδιαίτερη αξία, όταν συνοδεύεται από ενέργειες και πράξεις τιμητικές και δεν μένει στο επίπεδο των απλών λόγων, της θεωρίας, των ιδεών…
Υ.Γ.: Τιμή, βέβαια, θ’ αποτελούσε και η ηχογράφηση και κυκλοφορία των όποιων ανέκδοτων συνθέσεων του Δημήτρη Λάγιου, χωρίς να παρατείνεται άδικα και θλιβερά αυτή η εκκρεμότητα…
Σκέψεις του Δημήτρη Λάγιου
«Το κοσμικό έργο του Τζώρτζη Κωστή (1870-1959) έχει γραφτεί για να υμνήσει, να σεβαστεί, να λατρέψει τον έρωτα. Έναν έρωτα που το ηθικό του μεγαλείο και το ύψος του ξεπερνάει τον κόσμο της φαντασίας. Ακόμη γράφτηκε για να τραγουδηθεί κάποιες συγκεκριμένες ώρες. Τα τραγούδια του Τζώρτζη Κωστή έχουν ένα κοινό γνώρισμα μεταξύ τους· γράφτηκαν για δύο φωνές, τενόρο και βαρύτονο· τα μελωδικά τους μοτίβα είναι πηγαία και αρκετά κοντά στις ιταλικές μελωδίες· δεν είναι στροφικά τραγούδια όπως τα λαϊκά της παράδοσης ή άλλα έντεχνα· η έκτασή τους (τεσιτούρα) είναι μεγάλη. Όλα δε, αλλάζουν ρυθμική αγωγή και κλείνουν μ’ ένα tempo di bals ή μ’ ένα allegretto 2/4. Και βέβαια στα περισσότερα συναντάμε μετατροπίες και μια ενδιαφέρουσα αρμονική πλοκή […]».
(1988)
«[…] πιστεύω στην εργατικότητα, την τιμιότητα, την επιμονή και την πίστη που πρέπει να έχει κάθε νέος συνθέτης σ’ αυτό που κάνει […]».
(1983)
«Η παράδοση, που αναπόφευκτα κουβαλάμε, φιλτράρεται μέσα από τις σημερινές αντιλήψεις, δεν ακυρώνεται. Θα μπορούσα να ‘λεγα πως τρέφω μια ιδιαίτερη αγάπη γι’ αυτήν, αλλά ίσως μεγαλύτερη για τον τόπο που με ανάθρεψε».
(1988)
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΑΓΙΟΣ
Τραγούδια (στίχοι) του Δημ. Λάγιου
ΕΚΠΕΜΠΩ SOS
Μαρία, ακόμα σ’ αγαπώ
εκπέμπω SOS
και περιμένω
Συνταξιδιώτης με το φως
ένα παιδί
κυνηγημένο
Ανοιχτό παράθυρο η ζωή μου
σκόνη κι άθροισμα λειψό
Μαρία, ακόμα σ’ αγαπώ
φυλλοροεί
ο καιρός περνάει
δραπέτης απ’ το θάνατο
ένα παιδί
που σ’ αγαπάει
Μαρία, ακόμα σ’ αγαπώ
βυθίζομαι
και τελειώνω
παράνομα στον κόσμο αυτό
ένα παιδί
έξω απ’ το χρόνο
(Γραμμένο για τη μητέρα του,
Μαρία Τετράδη–Λάγιου, που την έχασε πολύ νωρίς.)
ΤΟ ΜΟΒ
Είναι το χρώμα που με τρελαίνει
φτιάχνει στεφάνι στο πρόσωπό μου·
με σημαδεύει
Πώς νιώθω φόβο με τέτοιο χρώμα
πώς με μεθάει πώς το μισώ·
πώς το μισώ
Πόθοι κλεισμένοι, φυλακισμένοι
στο αίμα με πάθος μού φέρνουν δίψα·
μόνος καίγομαι
Το χρώμα σπάζει πάνω στην πέτρα
μέσα στην άμμο
πάει στη μάμα, στο πένθος πάει
με όλα ταιριάζει
Πώς νιώθω φόβο με τέτοιο χρώμα
πώς με μεθάει πώς το μισώ
πώς το αγαπώ
αυτό το μοβ
ΤΙ ΠΑΘΟΣ…
Τι πάθος βυθίζει σε πέλαγα το νου
βραδιάζει κι αλλάζει το χρώμα τ’ ουρανού
Πού είναι η αθωότητά μου
είναι μέσα στη σιωπή;
Σ’ ένα θησαυρό χαμένο
που γυρεύω μια ζωή
Μην την ξόδεψα στα ζάρια
μην την πήρε το κρασί;
Ίσως η βροχή που κλαίει
με παράπονο και οργή
Τι πάθος βυθίζει σε πέλαγα το νου
βραδιάζει κι αλλάζει το χρώμα τ’ ουρανού
Χάνω την ισορροπία
ο αγέρας με τρυπά
φταίνε και οι κραυγές των γλάρων
σ’ έναν γκρίζο ορίζοντα
Οι αποστάσεις με λυγίζουν
δεν έχουν επιστροφή
είναι η αθωότητά μου
μέσα στην καταστροφή
Τι πάθος βυθίζει σε πέλαγα το νου
βραδιάζει κι αλλάζει το χρώμα τ’ ουρανού
Γραφές για τον Δημήτρη Λάγιο
1
Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΑΓΙΟΣ, ο γείτονας, ο μαθητής, ο πάντα δόκιμος στη μουσική, όπως έλεγε ο ίδιος. Συνειδητά στο περιθώριο, σε μια συμφωνία οραματιστή και πραγματιστή.
Ο σεβασμός ήταν για κείνον ορατή πράξη ζωής.
Μαγεμένος από την παράδοση και την Κύπρο, την ποίηση, τη μουσική και την Ελλάδα του.
Ο άνθρωπος με τα ψυχικά θεμέλια που δεν πρόλαβε να απογειωθεί. Ο λίγος χρόνος δημιουργίας και οι θάλασσες όπου σκορπίστηκε με ευλάβεια δεν του στερούν την αθανασία.
Μίκης Θεοδωράκης
2
ΚΑΛΟΣ ΟΙΩΝΟΣ
του φίλου που σκορπίστηκε
Καλός οιωνός το κλάμα
το χάραγμα του απείρου βαθιά στα σάρκα σου
έτσι καθώς οι φιγούρες οι ενάλιες
πλάι μας προς Εμμαούς
κι αναλφάβητες
όταν τα πάντα θα επιστρέφουν στη φιλοκαλία του νότου
τα πάμφωνα τα χέρια σου όταν —
εγώ θα μισώ τ’ ασβεστωμένα τα σπίτια
τα χαμώγια της χαμένης πατρίδας και μάλιστα όσα τραγουδήθηκαν
την αποψινή των αισθήσεων κατάνυξη
που έχει τη γεύση λες από λιβάνι αγιόκλημα ή λιωμένη ασπιρίνη
Καημένε μου Έλληνα πόσο δεν είσαι —
Παναγιώτης Καποδίστριας
3
ΤΡΙΩΔΙΟΝ*
Στον Δημήτρη Λάγιο
Της Ακαθίστου το Σάββατο
το ξύλο ευωδίασε
Άνοιξη
από ένα λάθος μας ανθρώπινο
μέσα στην άπλετη
του νου
ισημερία.
Διονύσης Φλεμοτόμος
*Το ποίημα αυτό γράφτηκε λίγες μέρες πριν από το θάνατο του συνθέτη, αμέσως μετά από μια τηλεφωνική επικοινωνία που είχε ο Δ.Λ. με τον ποιητή, για μια εκπομπή στο τοπικό ραδιόφωνο της Ζακύνθου, που επρόκειτο να είναι και η τελευταία συνέντευξη του Δημήτρη Λάγιου.
4
ΜΙΑ ΣΕΡΕΝΑΔΑ*
Μες στου Απρίλη τη σιωπή
όλο φωτιά σε είδα-
στάχτη σβησμένη το κορμί,
με λάμψη την ελπίδα.
Μέσα στο χιόνι του καιρού,
στης μέρας το σκοτάδι,
έγινες φλόγα του νησιού
και μουσικό του χάδι.
Μαζί σου σεργιανίσαμε
με μάντολες και βιόλες
κι αντάμα τραγουδήσαμε
χαρές και πίκρες όλες.
Της Ζάκυνθος οι γειτονιές,
της Κύπρου τ’ ακρογιάλια
σε συνοδεύουν με ωδές,
μ’ ανθούς και μαϊστράλια.
Κι όταν τ’ αγέρι θα φυσά
απ’ του γιαλού τα μέρη,
μια σερενάδα μας γλυκιά
κοντά μας θα σε φέρει.
Μαζί να σεργιανίσουμε
με μάντολες και βιόλες,
σαν στάχτη να σκορπίσουμε
όλες τις πίκρες, όλες.
Διονύσης Σέρρας
29-31.5.1991
*Το τραγούδι αυτό για τον θάνατο του Δ. Λάγιου έχει μελοποιηθεί από τον Δημήτρη Κυριακόπουλο.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ Δ. ΛΑΓΙΟΥ
«Ρήγας Φεραίος», 1980. Εργασία πάνω στο προεπαναστατικό τραγούδι της Ελλάδας. Κυκλοφόρησε σε δίσκο, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.
«Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας», 1982-83. Μελοποίηση του ομώνυμου έργου του Οδυσσέα Ελύτη.
«Αη-Λαός», 1984. Στίχοι του Μιχάλη Μπουρμπούλη.
«Εδώ που γεννηθήκαμε», 1984. Στίχοι του Φώντα Λάδη.
«Ζακυνθινές Σερενάδες», 1985-86. Τραγούδια του Τζώρτζη Κωστή.
«Λαϊκά Τραγούδια της Ζακύνθος», 1985-86.
«Του Σολωμού και της Ζάκυνθος», 1985-86.
«Ζακυνθινή Εκκλησιαστική Παράδοση», 1985-86.
«Του Μαντολίνου», 1985-86. Μουσική Επτανήσιων συνθετών, διασκευασμένη για μαντολίνο.
«Ομιλίες», 1987. Ανέκδοτο.
«Σκιές», 1988. Στίχοι δικοί του, του Τάλμποτ Κεφαλληνού και της Κλαίρης Αγγελίδου, με τη χορωδία του Πολιτιστικού Ομίλου «Διάσταση» της Λεμεσού.
«Έργα για Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων», 1990. Έργα γραμμένα για την Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πάτρας.
«Των Αθανάτων», 1988. Σε ποίηση απαγχονισμένων παλικαριών της Κύπρου. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1993.
«Ίνα τι», 1988. Μελοποίηση αποσπασμάτων ψαλμών του Δαβίδ. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1992, σε ενορχήστρωση Μιχάλη Χριστοδουλίδη.
«Ρωγμές» και «Σπουδές σ’ ελληνικά θέματα», 1990. Έργα για νυκτά έγχορδα. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1992.
«Ιδανικοί αυτόχειρες», 1989. Μελοποίηση ποιημάτων του Κ. Καρυωτάκη. Δισκογραφικό ανέκδοτο.
«Εγκώμιο Παιχνιδιού», 1989. Ορατόριο για παιδιά. Ανέκδοτο.
«Κάλβειος Ραψωδία», 1986-89. Συμφωνικό έργο πάνω στις Ωδές του Κάλβου. Δισκογραφικό ανέκδοτο.
«Ερωτική Πρόβα στο Θάνατο», 1989-91. Σε στίχους δικούς του, κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1991, έπειτα από επίπονες προσπάθειες του Γιώργου Νταλάρα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Περιοδικό (ετήσια έκδοση): ΖΑΚΥΝΘΟΣ (1982, 1983, 1984, 1985) της Κρύστας Αγαλιώτου – Γιακουμέλου, Αθήνα
2. Δημήτρης Λάγιος, Ερωτική πρόβα στο θάνατο, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 1996
3. Διονύση Σέρρα, Τραγουδώντας για την Κύπρο και τον Δημήτρη Λάγιο, Χορωδία Ζακύνθου «Η Φανερωμένη», Ζάκυνθος 2001
4. Περιοδικό Επτανησιακά Φύλλα, ΚΣΤ΄ 1-2 και 3-4 / Ζάκυνθος, 2006
Επιμέλεια αφιερώματος: Διονύσης Σέρρας