Η Βιβλιοθήκη της Ζακύνθου είναι δημιούργημα ιδιωτικής πρωτοβουλίας ιδρυμένη στα πλαίσια των προσπαθειών φωτισμένων ομογενών για τη μόρφωση και διαφωτισμό του γένους. Οφείλει την ίδρυσή της στη δωρεά του Κερκυραίου Θωμά Φλαγγίνη, ιδρυτή στη Βενετία του περίφημου Φλαγγινιανού Φροντιστηρίου, που στα 1628 δώρισε στην Κοινότητα της Ζακύνθου 200 τόμους με έργα των δοκιμοτέρων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων και λεξικά για να ιδρυθεί βιβλιοθήκη στη Σχολή που διατηρούσε η Κοινότητα.
Από τότε η Βιβλιοθήκη της Ζακύνθου στη μακρά πορεία των 400 σχεδόν χρόνων, ανεξάρτητα από τις μεταβολές στη νομική μορφή της, τις ακμές της, τις παρακμές και τις καταστροφές, αναδημιουργείται πάντοτε με τις δωρεές και τα κληροδοτήματα, ζακυνθινών και φιλοζακυνθινών. Ακόμη και η επίσημη ίδρυσή της ως Δημόσιας το 1803 από την Επτάνησο Πολιτεία, στις δωρεές των Ζωσιμάδων στηρίχτηκε και αργότερα εμπλουτίστηκε με τις δωρεές του Θεοδοσίου Δημάδη, και πολλών επιφανών οικογενειών του τόπου, όπως του Ροβέρτου Σολωμού, αδελφού του Εθνικού Ποιητή και του επάρχου Φραγκίσκου Μουτσάν.
Με την αναδιοργάνωσή της το 1882 επί Κων. Λομβάρδου, υπουργού Παιδείας, εμπλουτίστηκε από τις δωρεές των Δημητρίου Λούντζη – Σολωμού, Παύλου και Ισαβέλλας Καρρέρ – τα βιβλία, εικόνες και συγγράμματα του ζωγράφου Κων. Ιατρά, πατέρα της Ισαβέλλας, της οικογένειας Στεφάνου, Παναγιώτη και Ιωάννη, Αντ. Στραβοποδη, Θεοδότου Μερκάτη, Λουδοβίκου Ρώμα, Κων Πλανύτερου, Διον Θεριανού, πίνακες των ζωγράφων Απόστολου Λάτση, Δημ. Πελεκάση, Ιω Ταμβάκη.
Αυτή η Βιβλιοθήκη που συγκέντρωσε θησαυρούς καλλιτεχνικούς αιώνων, χειρόγραφα, βιβλία αρχέτυπα και παλαίτυπα, μετά την καταστροφή του 1953 και πάλι με δωρεές και κληροδοτήματα τέκνων αγαπητών της φιλτάτης πατρίδας αναδημιουργήθηκε.
Από τα ερείπια η Σουσούκα (Διονυσία) Σιγούρου- Χρονοπούλου και η Λόλα Ιουλίου Μερκάτη – Αγγελοπούλου προσφέρουν τις οικογενειακές βιβλιοθήκες τους, ό,τι διασώθηκε απ’ αυτές.
Οι βιβλιοθήκες των Μαρίνου Σιγουρου, Αλ. Βούλτσου, Αθαν Μάτεση, Ν. Καψοψοκεφάλου, Απόστολου Φλάμπουρα, από την Αμερική, Μαρίας Φλαμπουριάρη βρίσκουν τη θέση τους στη Βιβλιοθήκη της πατρίδας τους για τη μόρφωση των επόμενων γενεών. Τέκνα πνευματικά του τόπου ο Λ. Ζώης, ο Δημ. Μάργαρης, ο Χριστόφορος Ταβουλάρης, ο Σπ. Αβουρης, η Κλεοπάτρα Τσακασιάνου, η Διονυσία Γιγάντε – Κλάδη, Αμαλία Νταγιάντα, Ειρήνη Χαριάτη, ο Ντ. Κονόμος και πολλοί άλλοι κληροδοτούν στη Βιβλιοθήκη βιβλία, πίνακες, χειρόγραφα. Για να διασωθεί ό,τι απόμεινε από τον πολιτισμό των 500 χρόνων Ζακυνθινής δημιουργίας, για να μπολιάσει η παλιά κληρονομιά τη νέα που με κάθε γενιά έρχεται. Για να διαφυλαχθούν, να συντηρηθούν, να ωφελήσουν τον τόπο με τη γνώση που παρέχουν. Τελευταία και η σημαντική δωρεά μετεωρόλιθων από την Αμερική, από τον κ. Αντώνιο Κουρκουμέλη.
Σήμερα στη χορεία αυτή των μεγάλων δωρητών της Ιστορικής Βιβλιοθήκης της Ζακύνθου έρχεται να προστεθεί με τη δωρεά βιβλίων, χειρογράφων και έργων τέχνης και η οικογένεια Φραγκοπούλου. Οικογενειακά κειμήλια βιβλία, χειρόγραφα, κώδικας με δικαιοπρακτικά έγγραφα της οικογένειας δύο αιώνων, από το 1625, συμβόλαια, προικοσύμφωνα, διαθήκες και δικόγραφα , και αλληλογραφία, πολύτιμο υλικό για τη μελέτη της ιστορίας γενικότερα και του τόπου των χρόνων εκείνων μέσα από τη διαδρομή της οικογένειας, πορτραίτα – προσωπογραφίες μελών της οικογένειας από το 18 αι, χαρακτηριστικά δείγματα της Επτανησιακής Σχολής, που διασώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου με τη φροντίδα των κατόχων τους, βρίσκουν τη θέση τους σήμερα στο πνευματικό ίδρυμα της ιδιαίτερης πατρίδας τους , δωρεά των απογόνων της επιφανούς οικογένειας Φραγκοπούλου κκ. Μίλτου και Δημητρίου Φραγκόπουλου.
Κατά ένα περίεργο παιχνίδι της μοίρας, από κείνα που η ζωή μονάχα ξέρει και παίζει η παρουσία στη Βιβλιοθήκη κειμηλίων της οικογένειας Φραγκόπουλου και η τοποθέτηση των πορτραίτων στην Αίθουσα Ντίνου Κονόμου πραγματοποιεί κατά κάποιο τρόπο και ένα όνειρο του Ντίνου Κονόμου, ένα σχέδιο που δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει. Την ίδρυση Λαϊκής Σχολής Ζακύνθου «Ο Φιλόπατρις» στην Αίθουσα Ζακυνθινού Λαού, εκ των ιδρυτών της οποίας, όπως γράφει σε σημείωμά του που υπάρχει στο Αρχείο του, λογάριαζε να είναι και ο Θεόφιλος Δημητρίου Φραγκόπουλος, ο γεννημένος το 1923. Και κάνω τη διάκριση με τη χρονολογία γιατί στην οικογένεια το όνομα Θεόφιλος και Δημήτριος εναλλάσσεται στη σειρά των γενεών.
Τη γνώση της διαδρομής της οικογένειας τους δύο προηγούμενους αιώνες και τη γνωριμία με τη ζωή καθενός θεωρώ απαραίτητη γιατί οι σπουδές, η παιδεία και δράση καθενός είναι εκείνη που καθορίζει τα ενδιαφέροντα, τα διαβάσματα και συνεπώς και το περιεχόμενο των συλλογών των βιβλίων που συγκρότησαν στη ζωή τους και που σήμερα κάποια απ’ αυτά έρχονται στη Βιβλιοθήκη για να αποτελέσουν αντικείμενα μελέτης και πηγή γνώσης για κάθε ενδιαφερόμενο.
Η επιστροφή, με τη δωρεά, της οικογένειας στο τόπο μετά από δεκαετίες καθιστά επίσης αναγκαία την αναφορά στη ζωή και το έργο των μελών της που με τη δράση τους τίμησαν την ιδιαίτερη πατρίδα τους. Η εγκατάσταση της προτομής του μακεδονομάχου Σπυρίδωνος Φραγκό- πουλου, μέλους της οικογένειας μπροστά από το ΞΕΝΙΑ ήταν η αρχή αυτής της γόνιμης επιστροφής.
Η οικογένεια των Φραγκοπούλων, μια από τις παλαιότερες ευγενείς οικογένειες της Ζακύνθου, έλκει την καταγωγή της από το Βυζάντιο και προέρχεται, όπως το επώνυμο δηλώνει, από Φράγκους Σταυροφόρους, που κατατάχτηκαν και πολέμησαν υπό τη σημαία του Βυζαντίου, παρέμειναν και τέλεσαν γάμους με Βυζαντινές.
Η παρουσία της στη Ζάκυνθο ανάγεται στα 1502 και από το 1572 η οικογένεια παρουσιάζεται γραμμένη στο στο Λίμπρο ντ΄’ ορο. Μέλη της οικογένειας ανά τους αιώνες διακρίθηκαν ως νομικοί, συμβολαιογράφοι και δικηγόροι, δικαστές, βουλευτές γερουσιαστές, στρατιωτικοί, δημοσιογράφοι και λόγιοι και τιμήθηκαν για τη δράση τους από κυβερνήσεις και πνευματικά ιδρύματα.
Πνεύματα ανήσυχα και προοδευτικά έλαβαν μέρος στις πολιτικές και πατριωτικές κινήσεις του καιρού τους. Ο Δημήτριος Φραγκόπουλος, γεννημένος το 1810, μαθητής του περίφημου καθηγητή Paolo Costa στην Μπολώνια, έλαβε μέρος στo ιταλικό κίνημα του 1830 με τους Καρμπονάρους και διώχτηκε ως επαναστάτης από το Παπικό κράτος – γι αυτό και το δίπλωμά της Νομικής το πήρε από το Πανεπιστήμιο της Σιένα.
Επί Αγγλοκρατίας στη Ζάκυνθο ήταν μεταρρυθμιστής, εκλέχτηκε βουλευτής, έγινε Γερουσιαστής, ανακηρύχτηκε άρχοντας της Ιονίου Βουλής, δικαστής αργότερα και τιμήθηκε με το παράσημο Α. Μιχαήλ και Γεωργίου. Υπήρξε σύζυγος της Ελένης Βολτέρρα, προσωπογραφία της οποίας δωρήθηκε στη Βιβλιοθήκη και εκτίθεται στην αίθουσα Κονόμου μαζί με την προσωπογραφία του Δημητρίου. Μαζί όπως έζησαν, μαζί όπως πέθαναν, μαζί πορεύονται στην αιωνιότητα. Αντίθετη πολιτική στάση είχε ο γιος του ο Θεόφιλος, ο γεννημένος το 1835. Νομικός και αυτός, δικηγόρος και αργότερα δικαστικός, τάχτηκε με τους ριζοσπάστες. Ηταν ο λογογράφος και γραμματέας, το δεξί χέρι, του Λομβάρδου και δημοσιογράφος, συντάκτης της εφημερίδας «Φωνή του Έλληνος», που βγήκε στα 1865 για να στηρίξει την πολιτική και τις αγορεύσεις του Λομβάρδου στη Βουλή.
Ως Πρωτοδίκης στην Αθήνα το 1874 συντέλεσε στην αθώωση του Τρικούπη για το περίφημο «Τις πταίει» δημοσίευμα, και διώχτηκε για τούτο με δυσμενείς μεταθέσεις από την Κυβέρνηση Βούλγαρη. Πολιτεύτηκε αργότερα και εκτέθηκε ως ανεξάρτητος υποψήφιος βουλευτής Ζακύνθου το 1889, καταδικάζοντας πρώτος αυτός τα προσωπικά κόμματα και την πρακτική της κληρονομίας των και φυσικά απέτυχε. Συγγραφέας του νομικού συγγράμματος «Η εν Ιονίοις Νήσοις Αστική Νομοθεσία» τιμήθηκε με το παράσημο του Χρυσού Σταυρού του Σωτήρος.
Το Μεγαλοϊδεατισμό που διατύπωνε στη «Φωνή του ΄Έλληνος», στην αρθρογραφία του, όταν έγραφε «Δια να καλλιτερεύσωμεν πρέπει πρώτον να μεγαλώσωμεν» και το περίφημο «Η αποστολή του Ριζοσπαστισμού δεν παύει εν όσω μία πέτρα ελληνική σκλαβωμένη υπάρχει» τον έκαμε σκοπό ζωής ο γιος του ο Σπυρίδων, αξιωματικός της Σχολής Ευελπίδων, με τη συμμετοχή του στο Μακεδονικό αγώνα και το θάνατό του. Με το ψευδώνυμο καπετάν Ζώγρας πολέμησε επικεφαλής εθελοντικού σώματος και έπεσε μαχόμενος για την ελευθερία της Μακεδονίας το 1905. Η προτομή του, οφειλόμενος φόρος τιμής, τοποθετήθηκε από το Δήμο Ζακυνθίων μπροστά από το χώρο που παλιά ήταν το σπίτι των Φραγκόπουλων, μπροστά στο σημερινό Ξενία.
Άλλος γιος του Θεόφιλου, ο Δημήτριος, γεννημένος το 1869, νομικός, άρχισε το στάδιό του ως σοσιαλιστής δημοσιογράφος και τελείωσε ως ανώτατος στρατιωτικός δικαστής. Δίδαξε στη Σχολή Ευελπίδων. ‘Εγραφε στην «Ακρόπολη», στο «Νέο Πνεύμα» του Γαβριηλίδη, στο «Άρδην» και στην «Κοινωνία», πολλές φορές με το ψευδώνυμο Γαλάτης [Φραγκόπουλος] πολέμησε το 1897 ως έφεδρος αξιωματικός στα Πέντε Πηγάδια, στην Ήπειρο, με το τάγμα των ευζώνων, πληγώθηκε και τιμήθηκε με το Σταυρό του Σωτήρος. Στις εκλογές της 16 Δεκεμβρίου 1923 εκτέθηκε υποψήφιος Πληρεξούσιος Ζακύνθου αλλά απέσυρε την υποψηφιότητά του «κατά τις αποφάσεις του Συνταγματικού Ζαϊμικού κόμματος της συμφιλιώσεως» του οποίου τις αρχές ασπαζόταν. Στις εκλογές εκείνες απείχε ολόκληρη η αντιπολίτευση. Εκτέθηκαν μόνο οι βενιζελικοί υποψήφιοι.
Τρίτος γιος του Θεοφίλου, ο Κωνσταντίνος, γεννημένος το 1881, αντιπλοίαρχος του Βασιλικού Ναυτικού τιμήθηκε και αυτός με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος. Δημοσίευσε σε περιοδικά και στις Μούσες του Ζώη διάφορα άρθρα και εξέδωσε το «Περί της σωματειακής οικονομίας» πόνημα το 1930.
Γιος του Δημητρίου και της Κερκυραίας Όλγας Θεοτόκη, ανεψιάς του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, ο Θεόφιλος, γεννημένος το 1923, νομικός, ανέπτυξε πλούσια αντιστασιακή δράση την περίοδο της Κατοχής. Χρημάτισε Δ/ντής του ΕΟΤ και Ανώτατος υπάλληλος του ΟΗΕ. Από το 1944 ασχολήθηκε με τα γράμματα. Έγραψε και δημοσίευσε ποιήματα, μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, μετάφρασε πεζά, ποιητικά και θεατρικά έργα και συνεργάστηκε με Αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά και με ξένα περιοδικά στην Αμερική, Δυτική Γερμανία και αλλού. Δίδαξε σε Αμερικανικά Πανεπιστήμια ως επισκέπτης καθηγητής, έδωσε διαλέξεις στο Χάρβαρντ, στο Κολούμπια και στο Τορόντο για τη ελληνική λογοτεχνία Τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό βραβείο θεάτρου το 1957, με το βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών το 1978, με το Α΄ Κρατικό βραβείο δοκιμίου το 1979 . Αυτός είναι ο Θεόφιλος Δ. Φραγκόπουλος, ο γνωστός του Ντ. Κονόμου που τον ήθελε εκ των ιδρυτών της Λαϊκής Σχολής Ζακύνθου. Οι δωρητές, ο κ. Μίλτος Φραγκόπουλος και ο κ. Δημήτριος Φραγκόπουλος είναι γιοί του Θεοφίλου.
Δεν θα σας κουράσω αναφερόμενη στο περιεχόμενο της δωρεάς. Ο κ. Φραγκόπουλος ήδη έχει αναφερθεί σ’ αυτό. Θα αναφερθώ εν ολίγοις στο είδος των 57 τόμων βιβλίων ελληνικών και ξενόγλωσσων που περιήλθαν στη Βιβλιοθήκη, καθώς αποτελούν δείγμα του περιεχομένου της βιβλιοθήκης, που κατά καιρούς τα μέλη της οικογένειας κατάρτισαν
Υπάρχουν βιβλία ελληνικής, λατινικής και ιταλικής γραμματείας. Αισχύλος. Πλάτωνας, Πίνδαρος, Λουκιανός, εκδόσεις Λειψίας 1844-1850, το Δεκαήμερο του Βοκκακίου, Μιλάνο 1816, Θείας Κωμωδίας του Δάντη,1823, του Ορλάνδο Φουριόζο του Αριόστο, Πίζα 1815, Το ταξίδι του Νέου Αναχάρσιδος στην Ελλάδα του αββά Μπαρτελεμί, 5 τόμοι στα γαλλικά, έκδοση 1810, Κριτική του Καθαρού λόγου του Καντ έκδοση 1836 στα γαλλικά, το μυθιστόρημα του Σατωμπριάν, Αταλά 1825 στα γαλλικά. Βιβλία νομικά οικονομικά, ιστορικά, όπως Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Παπαρρηγόπουλου, Ιστορία της Αγίας Γραφής εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας, Βιέννη 1821, βιβλία που δείχνουν την πολυμέρεια των ενδιαφερόντων της οικογένειας.
Το αρχείο της οικογένειας Φραγκοπούλου για την αυθεντικότητα, τη μοναδικότητα και την ιστορική αξία των τεκμηρίων του αποτελεί πρόκληση για κάθε ερευνητή – μελετητή της εποχής στην οποία αναφέρεται και η οποία έχει διάρκεια μεγαλύτερη των 300 χρόνων. Διοικητικοί θεσμοί και δομές, στοιχεία οικονομικά , λαογραφικά, τοπωνύμια, κοινωνικές σχέσεις και συνήθειες, γενεαλογίες και πρόσωπα μπορούν να αναδυθούν μέσα από τα δικαιοπ- ρακτικά έγγραφα, συμβολαιογραφικές πράξεις, προικοσύμφωνα, διαθήκες, δικογραφίες, ιδιωτικές συμφωνίες ή μισθώσεις και άλλα έγγραφα που περιλαμβάνονται στον οικογενειακό κώδικα, σπουδαίο, η αρχή του οποίου οφείλεται στο Δημήτριο Φραγκόπουλο, γεννημένον το 1728 και του οποίου η προσωπογραφία εκτίθεται στην Αίθουσα Κονόμου.
Η αλληλογραφία των Θεόφιλου (πατέρα) από τη Ζάκυνθο και Δημητρίου (γιου) από τη Ιταλία , όπου σπούδαζε τα χρόνια 1828-1830 σχετίζεται και με την εκπαίδευση του Δημητρίου την πρόοδο των σπουδών του την αγορά συγγραμμάτων, όπως συμπεραίνουμε από κάποιες επιστολές των ίδιων που βρίσκονται στο αρχείο του Ντ. Κονόμου και που εκτίθενται σήμερα μαζί με άλλα τεκμήρια της οικογένειας .
Οι δωρητές παραδίδουν ένα αρχείο διατηρημένο σε καλή κατάσταση, συγκροτημένο σε φακέλους κατά θέματα και πρόσωπα προϊόν επισταμένης και επιμελημένης εργασίας
Η Βιβλιοθήκη που θα το στεγάζει μετά την ταξινόμηση και καταλογογράφησή του θα προχωρήσει στην ανάδειξή του, την προσβασιμότητα και τη χρήση του.
Ο Ούγος Φώσκολος, κυρίες και κύριοι, στους Τάφους αναφέρει ότι με την τοποθέτηση μνημείων στους τάφους διατηρείται η μνήμη και παραδειγματίζονται οι νεώτεροι. Παραφράζοντας λίγο το Φώσκολο ευχόμαστε η δωρεά των μνημείων του λόγου και της τέχνης από την οικογένεια Φραγκόπουλου στον αρμόδιο για την διατήρηση και ανάδειξη και τελικά χρήση φορέα, να αποτελέσει παράδειγμα μίμησης και να προκαλέσει και άλλες δωρεές για το καλό του τόπου και των γενεών που έρχονται. Για να γεφυρώνεται το παρελθόν με το παρόν και να διαμορφώνεται το μέλλον. Για να μην αποκόπτεται η νέα γενιά από τις ρίζες της στους καιρούς της πολυπολιτισμικότητας.
Γεωργία Κόκλα Παπαδάτου, Φιλόλογος, τ. Δντρια Δημόσιας Ιστορικής Βιβλιοθήκης Ζακύνθου