Ο Santino Gallorini το 2016 ανήρτησε, στην ιστοσελίδα του στο facebbook, μια σειρά από φωτογραφίες, από την άφιξη των ιταλικού στρατού στη Ζάκυνθο τις πρώτες ημέρες του Μαίου, του 1941.
΄Ηταν τα στιγμιότυπα μιας θλιβερής απόβασης από θαλάσσης και αέρος που κατέγραψε ο δεκανέας του ιταλικού στρατού Augusto Bacchetti και σχολιάζει με τον δικό του τρόπο ένας εξαίρετος συμπολίτης και συνεργάτης του -Ε- που έζησε και μελέτησε τα γεγονότα της εποχής, ο αείμνηστος σήμερα, Νιόνιος Μελίτας.
Εικόνες της πόλης και της υπαίθρου και δράσεις του ιταλικού στρατού στα μνημεία της εποχής. Στιγμιότυπα ακόμα και από την υποδοχή που του επεφύλαξαν τα μέλη της ιταλικής κοινότητας του νησιού, μπροστά από την καθολική εκκλησία του Αγίου Μάρκου.
Τα περισσότερα από τα μέλη αυτής της κοινότητας, μετά τον πόλεμο, αποχώρησαν από το νησί και εγκαταστάθηκαν στην Ιταλία.
Το φωτογραφικό υλικό που τράβηξε στην Ζάκυνθο από 1η έως 3 Μάη 1941 ο Αγκούστο Βασσέττι, δεκανέας των αλεξιπτωτιστών (2ο τάγμα) που μετείχε στην υπό τον ταγματάρχη Μάριο Τζαννίνοβιτς ομάδα που κατάλαβε την Ζάκυνθο την 1η Μάη του ’41 εκτός από σπάνιο έχουν και ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον. Για τούτο προκειμένου να τις μελετήσουμε επισταμένα τις χωρίζουμε σε τρία κύρια κομμάτια.
Με πρώτο τα ζακυνθινά τοπία όπου η αξία τους συνίσταται στο ότι παρουσιάζουν τη Ζάκυνθο εκείνης της εποχής. Όπως (κατά την πάντα ίδια σειρά) την πισινή μερία του Κάστρου, τα τείχη του με το λιοντάρι της Βενετίας, τη στράντα μαρίνα, την ακτή τ’ Αγίου Χαραλάμπη (στο βάθος η Κεραμεία Μάρκεσκωφ), την πλατεία Σολωμού με ανδριάντα στη μέση, τον κάμπο, το πίσω (πάλι) μέρος του Φρουρίου, την Εκκλησία του Αγίου Μας, το Εξηνταβελώνη, το κέντρο της πόλης με τον λιμενοβραχίονα του Αγ. Νικολάου, την πλατεία (και πάλι) του Σολωμού, τη Στήλη των Πεσόντων, το λιμάνι και την άποψη της πόλης από το Κάστρο.
Στο δεύτερο παρουσιάζεται σε διάφορα πλάνα την επίσημη έπαρση της ιταλικής σημαίας, σε ιστό που είχε τοποθετηθεί επί τούτου στην πιατσέτα της ‘‘Λέσχης Ζάκυνθος’’ το κολατσίο της 3ης Μάη. Εδώ όμως θα πρέπει να ειπωθούνε κατατοπιστικά τα εξής: Η κατάληψη της Ζακύνθου τις προμεσημβρινές ώρες της 1ης Μάη πραγματοποιήθηκε από τον Τζαννίνοβιτς και ομάδας 8-10 αλεξιπτωτιστών που πέταξε από Κεφαλονιά με υδροπλάνο όπου προσθαλασσώνεται πλάι στο μπαστούνι τ’ Αγίου. Και αφού παρέλαβε την νήσο με πρωτόκολλο από τον Νομάρχη Πέτρο Μεταξά, στρατωνίζεται να διανυκτερεύσει στο κτίριο της Χωροφυλακής, έναντι του Νοσοκομείου του ΟΔΑΖ. Όπου το επόμενο πρωινό καταφτάνει από Κεφαλονιά πάλι κι η υπόλοιπη ομάδα.
Η οποία επιτάσσοντας τη ‘‘Λέσχη Ζάκυνθο’’, παραχωρημένη από το Μεταξικό καθεστώς στα κορίτσια της ΕΟΝ, (για τούτο και η σχετική ταμπέλα στην κεντρική είσοδο ) στα μεν απάνω σαλόνια εγκαθίσταται ο Τζαννίνοβιτς σαν Στρατιωτικός πλέον Διοικητής, το δε ισόγειο καταλαμβάνεται από τους αλεξιπτωτιστές. Έτσι στην έπαρση της σημαίας, εκτός από τους παρατεταγμένους Ιταλούς που αποδίδουν τιμές, παρίσταται επίσης σύσσωμη η ιταλική παροικία. Γυναίκες κυρίως, ηλικιωμένοι και παιδιά, ιδίως κοριτσόπουλα (μεταξύ τους διακρίνεται ο Σπύρος Γκιουστόζης και η γυναίκα του με το καπελάκι, κι ο νεαρός Ντομένικο, ανιψιός του παπά-Τομάζο).
Η απουσία ανδρών εξηγείται, γιατί από το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940, όλος ο άρρην πληθυσμός της παροικίας από 18 χρόνων ίσαμε 50 είχε μεταφερθεί σε στρατόπεδο της Πάτρας. Και με τα μέσα της εποχής δεν του επέτρεψαν στις 3 Μάη να βρίσκεται στην Ζάκυνθο. Για το ό, τι η παροικία χαιρετάει φασιστικά και τραγουδάει παράφωνα μάλιστα τη τζοβινέτσα; Επόμενο ήτανε.
Μετά την έπαρση, όλη ετούτη η παράτα με επικεφαλή πάντα τον Τζαννίνοβιτς μεταβαίνει στην Στήλη των Πεσόντων για κατάθεση στεφανιού, όπου σε μια από αυτές εμφανίζεται κι ο δικός μας Αντώνης Παράσχης. Στη ίδια ομάδα μπορεί να προστεθεί και η φωτογραφία που απεικονίζει την επίσκεψη της ίδιας ομάδας στην προτομή του Φώσκολου (στον προ της Αθηναϊκής Τράπεζας χώρο) προς απόδοση τιμών.
Κάποιες άλλες φωτογραφίες όπως η τελευταία που παρουσιάζει τρεις Ιταλούς να συνομιλούν με δύο νεαρούς, όπου το ντύσιμό τους δεν ταιριάζει σίγουρα με Ζακυνθινούς. Τα ζακυνθινόπουλα άλλωστε από τις πρώτες ημέρες της κατοχής δεν παρλάρουν ιταλικά. Επομένως υπάρχει βάσιμη υποψία ότι έχουμε να κάμουμε με βορειοηπειρώτες. Και συγκεκριμένα με κάτοικους της Χειμμάρας, που μετά τη χαλάρωση του αλβανικού μετώπου, φοβούμενοι την επιστροφή των Ιταλών, πήραν οι δόλιοι το δρόμο της προσφυγιάς. Και στις 20 Απρίλη ανήμερα Πάσχα δύο καΐκια φορτωμένα με πρόσφυγες, πιάνουνε και στο δικό μας λιμάνι.
Για να τους απελάσουν από την ίδια μάλιστα ημέρα που ήλθα στη Ζάκυνθο οι Ιταλοί. . Η πρώτης φωτογραφία επάνω, εικονίζει ένα υδροπλάνο που μετά την πρώτη παραθαλάσσωση (1/5) μέχρι τον Αύγουστου ’43, δε θα παραλείπει να μας κάνει την βίζιτα. Παράλειψη επίσης θα ήταν να μη μιλούσαμε και για τη φωτογραφία στο εσωτερικό της καθολικής εκκλησίας του Αγίου Μάρκου, όπου ο Ντον-Τομάζο ιερουργεί με μοναδικό εκκλησιαζόμενο (…έτσι δείχνει η φωτογραφία) τον Τζαννίνοβιτς!
Νιόνιος Μελίτας
(Απόσπασμα από άρθρο που δημοσιεύτηκε στον ΕΡΜΗ στις 5/2/2016)