O απανταχού Ελληνισμός εορτάζει στις 28 Οκτωβρίου. Όμως ο εορτασμός μιας εθνικής επετείου δεν πρέπει να εξαντλείται απλώς στην απότιση φόρου τιμής σε καθοριστικά για την ιστορική πορεία του έθνους γεγονότα, αλλά να αποτελεί και αφορμή για αναστοχασμό, για περισυλλογή, για ενίσχυση της ιστορικής μνήμης και της εθνικής αυτογνωσίας.
Το ’40 , με την ακαριαία σφυρηλάτηση της εθνική ομοψυχία, τελέστηκε μια πράξη εξιλέωσης του ελληνικού λαού. Με την ενότητα, την αγωνιστικότητα και την αυταπάρνησή τους οι μαχόμενοι στα βουνά της Ηπείρου, αλλά και οι λοιποί Έλληνες απέδειξαν στον ίδιο τους τον εαυτό, εκτός των άλλων, ότι ήταν πολύ πιο άξιοι απ’ ό,τι έδειχναν τα γεγονότα της αμέσως προηγούμενης εποχής.
Δηλαδή της καταστροφικής διαμάχης βενιζελικών και φιλοβασιλικών από το 1916, της Μικρασιατικής καταστροφής το ’22, της παγίωσης του διχασμού, των κύκλων της εκδίκησης και της αντεκδίκησης, του πνεύματος εμφυλίου που κυριαρχούσε στη χώρα.
Το ’40 ο ελληνικός λαός, προασπίζοντας το φρόνημα, την ταυτότητα, την ουσία και την ελευθερία του, επανέλαβε, την πιο βαθιά, την ιδρυτική παράδοση του έθνους, τον αγώνα του ’21.
Με αυτή την έννοια, το 1940 και ο τότε υπέρ πάντων αγώνας, υπήρξε καθοριστικός για τη σύγχρονη φυσιογνωμία μας.. Το ‘’όχι’’ του ’40, η ουσία της άρνησης υποταγής, δεν υπήρξε μόνο έκφραση συναισθήματος, ηθικού, φρονήματος. Το ‘’όχι’’ ήταν, ταυτόχρονα, απόφαση βαθύτατα ρεαλιστική, όπως επέτασσε το ευρύτερο εθνικό συμφέρον, συνδύαζε συναίσθημα και λογική, φρόνημα και ορθό υπολογισμό για το μέλλον της χώρας.
Έτσι η εγρήγορση για πρόληψη των δεινών πρέπει να είναι επίσης οδηγός μας. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι η ιδιοτελής αδιαφορία, η αδράνεια, η ηθική ανοχή και η πολιτική μυωπία πριν τον πόλεμο, απέναντι στον ανερχόμενο εθνικοσοσιαλισμό από τις τότε δημοκρατίες της Ευρώπης, παρά τις διακηρυγμένες από τον ίδιον εγκληματικές προθέσεις του συνετέλεσε στις καταστροφές που ακολούθησαν.
Πρέπει επίσης να δίνουμε σημασία στα μικρά, τα καθημερινά ‘’όχι’’, απέναντι στις ποικιλώνυμες μικρές και μεγάλες εξουσίες, που ως αμφιβολία ή ως κριτική, ως διαφωνία, ως αντίρρηση, ως διαμαρτυρία, ως αμφισβήτηση διαβρώνουν τη δύναμη των αυταρχισμών και της ιδιοτέλειας, και οδηγούν στην απελευθέρωσή μας.
Επίσης, αξίζει να προσπαθήσουμε να εντάξουμε ξανά τους εαυτούς μας σε ένα ευρύτερο και ισχυρότερο συλλογικό Εμείς, χωρίς μικρούς καθημερινούς εμφυλίους, με αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη και αλληλεγγύη, αλλά και αποφασιστικότητα να επιτευχθούν οι στόχοι μας. Αυτό θα ήταν εθνική επιτυχία που θα απηχούσε στο σημερινό κόσμο, το πνεύμα της περιόδου ’40-’41.
Η μεταπολεμική διαχείριση του έπους του ’40-41, υπήρξε εξαιρετικά επώδυνη. Η κατάσταση που διαμορφώθηκε, ακόμα και στην περίοδο της κατοχής, αλλά ιδίως μετά την απελευθέρωση, ήταν μακριά από την σύμπνοια και ενότητα της 28ης Οκτωβρίου, καθώς αναδείχθηκαν ξανά και κυριάρχησαν ορισμένα από τα χειρότερα διαχρονικά ελαττώματά μας που έχουν αποτρέψει τη συλλογική προκοπή μας.
Έτσι, το έπος του ’40-41 εκπέμπει και ένα άλλο μήνυμα: Μεγάλες εθνικές επιτυχίες δεν είναι μόνο αυτές της νίκης απέναντι σε έναν πολύ ισχυρότερο αντίπαλο, αλλά και η ορθολογική και ρεαλιστική διαχείριση των αντιφάσεων του έθνους, η βελτίωση των προοπτικών του, σε μεγάλη διάρκεια.
Αν την 25η Μαρτίου, τιμούμε την επέτειο της εθνικής μας χειραφέτησης και την επανεμφάνιση του ιστορικού έθνους των Ελλήνων στο διεθνές προσκήνιο, η 28η Οκτωβρίου 1940 συμπυκνώνει σε μια ιστορική στιγμή τις μνήμες, τα βιώματα και τις αξίες που πάντοτε καθοδηγούν τον εθνικό μας βίο. Την πλήρη άρνηση στην υποταγή, την καθολική απόρριψη του ολοκληρωτισμού, την προσήλωση στο δημοκρατικό ήθος και την εθνική αξιοπρέπεια.
*Πρέσβης Ε.Τ.