Στην ακολουθία των Μεγάλων Ωρών, πρωί της  Μεγάλης Παρασκευής, στον ψαλμό Β’ , δεσπόζει η φράση “Δράξασθε παιδείας”. Γεμάτη ελληνική νοηματοδότηση, ξενίζει με την συμπερίληψή της στα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης. Ίσως κάποιος μεταφραστής από τους Εβδομήκοντα να έβαλε το χεράκι του… 

Η περί ής ο λόγος φράση, αποδιδόμενη  στον βασιλέα και ψαλμωδό Δαβίδ, έχει καταρχάς θεολογική σημασία. Αλλά και πολιτική, απευθυνόμενη προς τους βασιλείς των λαών, εχθρικών προς τον Ισραήλ,  τους οποίους καλεί να συνετιστούν, συμπληρούμενη από την απειλή: “μήποτε οργισθή Κύριος και απολείσθε εξ οδού δικαίας”.  Αλλά η επίκληση της παιδείας κάνει αυτή τη φράση να αυτονομείται και να λαμβάνει απόλυτη οικουμενική σημασία.  Στα καθ’ ημάς, χρησιμοποιήθηκε από τον Κοραή και άλλους πρωτοπόρους διαφωτιστές για την επικοινωνία με τους ελληνορθόδοξους οθωμανούς υπηκόους.

Προβλήθηκε ως απαραίτητη προϋπόθεση της ελευθερίας. Η παιδεία και ο φωτισμός του Γένους θα οδηγούσε στην εθνική αυτοσυνειδησία και ανεξαρτησία.  Η παιδεία ήταν το θεμέλιο του οράματος του Ρήγα Φεραίου, για την πολυεθνική Ελληνική Δημοκρατία, ως λυτρωτική διέξοδο για τους λαούς των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας.

Οι οικουμενικές αξίες του ελληνικού πολιτισμού, ενσωματωμένες στις ιδέες του Διαφωτισμού, ήταν αποδεκτές από τις συνειδητές μερίδες των υπόδουλων λαών και η στοχαστική προσαρμογή τους μπορούσε να οδηγήσει στην υποκατάσταση της οθωμανικής τυραννίας από μία δημοκρατική κοινοπολιτεία ελεύθερων πολιτών.  Δυστυχώς, η παιδεία δεν βρήκε τον χρόνο να αποκτήσει μαζική διάσταση και να καθοδηγήσει τις εξελίξεις. Ήταν χρονοβόρα και απαιτητική διαδικασία. 

Η ιστορική αδημονία και αυθαιρεσία οδήγησε στην εξέγερση ενός λαού κατά 90%  αναλφάβητου και εν πολλοίς αρβανιτόφωνου.  Η πορεία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, με το τσούρμο που συνέλεξε, μέσα από τη Μολδαβία και τη Βλαχία, έκαμε τους ντόπιους  να φτύνουν στον κόρφο τους και τροφοδότησε τους  ξεχωριστούς εθνικισμούς.

Οι Φιλέλληνες, ερχόμενοι να πεθάνουν για την ελληνική ιδέα, διαπίστωναν, μετά την αποβίβασή τους στο ελληνικό έδαφος, ότι οι αποσκευές τους είχαν κάνει φτερά.  Οι εθνικές ανωμαλίες και περιπέτειες, στα πλαίσια της λειτουργίας του νεοελληνικού κράτους, πηγάζουν κύρια από την παιδευτική μειονεξία. Το σημερινό έλλειμμα παιδείας βροντοφωνάζει με κάθε τρόπο.

Οι διαχρονικές ηρωικές προσπάθειες δασκάλων και διαφωτιστών ναυάγησαν στο σημερινό πέλαγος αδιαφορίας, υποκρισίας και “ωχαδερφισμού”, με κύρια την κρατική ευθύνη αλλά και διαφόρων άλλων “δημοκρατικών και προοδευτικών δυνάμεων”..  Η πασχαλινή διαδικασία χαρμολύπης προσφέρει ένα πλαίσιο κάθαρσης και ανάτασης. Η υπαρξιακή μυσταγωγία, γεμάτη πανανθρώπινα σύμβολα και πόθους, είναι συμβατή με ψυχική θαλπωρή και λυτρωτικούς στοχασμούς. Όπου πρυτανεύει αγάπη, ευφροσύνη, ευδοκία. 

Υπέρτατο κέρδος παιδείας, μέσα σε ατμόσφαιρα γνήσιας κατάνυξης,  είναι η πρόσληψη πανάκριβων αξιών. Η απόλαυση της γνήσιας ελληνικής γλώσσας, των θησαυρών της λογοτεχνικής έμπνευσης, το κάλλος της μελωδίας και της αρμονίας.  Πώς να μετρηθεί η λαϊκή και εθνική ζημία όταν όλα αυτά μένουν αναξιοποίητα και περιθωριακά, παραμερισμένα και παραγνωρισμένα από την κυρίαρχη επιδίωξη ατομικής καλοπέρασης κακομαθημένων και ανόητων ανθρώπων; Από τον μονότονο προβληματισμό για το κόστος του “πασχαλινού τραπεζιού”΄; 

Το σκηνικό που επιβάλλεται και έχει την απαίτηση να νομιμοποιηθεί με την επίκληση της “παράδοσης” και των “εθίμων”, είναι τελικά αποκρουστικό και βάρβαρο. Κακόηχα νταβαντούρια, φονικά  βεγγαλικά, εμπρησμοί μίσους, τρομοκρατικά σμπάρα, καταχρηστικές κωδωνοκρουσίες από  “βουρλισμένες” καμπάνες. Σκηνικό πολέμου, με βόμβες μολότοφ, των οποίων η κατοχή είναι ποινικό αδίκημα, όπως στον Νέο Κόσμο, στην Αθήνα. Έξαρση της οδηγικής αναρχίας, όπου η σφαγή  ανθρώπων ανταγωνίζεται αυτή των αμνών.  Ο εθισμός της Αστυνομίας στην τακτική των  “κλειστών οφθαλμών” και η “επιείκεια”  της δικαστικής λειτουργίας συντηρούν την αυθαιρεσία της απαιδευσίας.  

Δράξασθε παιδείας, μήποτε οργισθή Κύριος Ιησούς και επιστρέψει στην ασφάλεια του τάφου του!  Όπως απεφήνατο και ο γλυκύτατος Θανάσης Βέγγος, ως φιλόσοφος  Θρασύβουλας, “μοναξιά και γαλήνη υπάρχει μόνο στον τάφο”!  Για να λάβει την απάντηση από τον “ατσίδα” Ντίνο  Ηλιόπουλο: -Μπα, που να φας τη γλώσσα σου!

24/4/25 

Ηλίας   Μάργαρης