΄Εναν απρόσμενο σύμμαχο και έναν πολύτιμο βοηθό βρήκε η ερευνητική ομάδα του Πολυτεχνείου που μελετά την διάσωση του “ναυαγίου” εδώ και αρκετό καιρό στη Ζάκυνθο, στην προσπάθεια της να συλλέξει στοιχεία και να εξάγει τα απαραίτητα συμπεράσματα για τις ωκεανογραφικές και μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν στη θαλάσσια περιοχή, δυτικά της Ζακύνθου.
Πρόκειται για τον καθηγητή του Ιονίου πανεπιστημίου συμπατριώτη μας Τάσο Καλημέρη και το Τμήμα Περιβάλλοντος που εδρεύει στην Παναγούλα που εδώ και χρόνια διατηρούν ένα πλούσιο αρχείο με τα δεδομένα της μετεωρολογίας και της ωκεανογραφίας του τόπου μας.
Παρά το γεγονός ότι στην διάρκεια των ταξιδιών της ομάδας του καθηγητή του ΕΜΠ, Δημ. Καλιαμπάκου, ουδείς από τους τοπικούς μας εκπροσώπους σκέφτηκε να καλέσει στις διαβουλεύσεις τους έμπειρους καθηγητές του Ιονίου πανεπιστημίου στη Ζάκυνθο, εν τούτοις παρενέβησαν συμπολίτες μας, και μάλιστα δημοσιογράφοι, που γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα και διαθέτουν ευαισθησίες για να υποστηρίξουν την επιτυχία του εγχειρήματος και έφεραν σε επαφή τις δύο πλευρές.
Ο -Ε- απευθύνθηκε στον κ. Τάσο Καλημέρη και έθεσε τα εξής ερωτήματα προς απάντηση.
ΕΡ. Ποιο το πλαίσιο συνεργασίας σας με την ομάδα καθηγητών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για την περιοχή του Ναυαγίου; Ποιες παραμέτρους θεωρείτε ότι θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους κατά την διαδικασία εκπόνησης της μελέτης;
ΑΠ. Η ομάδα των καθηγητών του ΕΜΠ που εργάζεται για την αποκατάσταση του σκαριού στην παραλία Ναυάγιο αναμφίβολα αποτελεί το καταλληλότερο και αποτελεσματικότερο σχήμα που θα μπορούσε κανείς να έχει στην διάθεσή του για αυτό το σκοπό. Η ομάδα υπερκαλύπτει όλο το φάσμα της Μηχανικής που απαιτείται για ένα τόσο σύνθετο και δύσκολο εγχείρημα και η παρουσία της στο νησί είναι από μόνη της ευτυχής συγκυρία για την Ζάκυνθο.
Η επικουρική εμπλοκή του τοπικού Τμήματος Περιβάλλοντος του Ιονίου Πανεπιστημίου στο όλο εγχείρημα ήρθε ως αποτέλεσμα της προφανούς ανάγκης αναζήτησης κατά το δυνατόν λεπτομερών Μετεωρολογικών, Κλιματικών και Ωκεανογραφικών δεδομένων για την ευρύτερη περιοχή του Ναυαγίου. Είναι ευρύτερα γνωστό ότι το Τμήμα Περιβάλλοντος διαθέτει από το 2014 ένα από τα πλέον προηγμένα νησιωτικά δίκτυα Μετεωρολογικών σταθμών (https:// ionianweather.gr/stations/) που επί 10 χρόνια τώρα προσφέρουν μια μοναδική – αλλά υψηλού κόστους σε ανθρώπινους, τεχνικούς, και οικονομικούς πόρους – εικόνα των επικρατούντων Μετεωρολογικών και Κλιματικών συνθηκών, κατά μήκος της Επτανησιακής ζώνης. Εκτός από τις εντατικές προσπάθειες του Ιονίου Πανεπιστημίου, το δίκτυο αυτό συνεχίζει να λειτουργεί έχοντας πρόσφατα λάβει σημαντική υποβοήθηση και από το έργο ΛΑΕΡΤΗΣ που υλοποιήθηκε υπό την εποπτεία της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Έτσι, ένα μεγάλο μέρος της βάσης δεδομένων του δικτύου που σχετίζεται με λεπτομερείς μετρήσεις του πεδίου ταχυτήτων ανέμου από την ορεινή Ζάκυνθο και την δυτική Κεφαλλονιά με χαρά διατέθηκαν, προς όφελος της Ζακύνθου, από το Τμήμα Περιβάλλοντος στην ομάδα του ΕΜΠ. Πρόκειται για την μεγαλύτερης έκτασης παροχή πρωτογενών δεδομένων που το Τμήμα Περιβάλλοντος έχει πραγματοποιήσει στην 20-ετή παρουσία του προς τρίτο φορέα. Επιπλέον, παρασχέθηκαν πρόσφατες ερευνητικές επιστημονικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν κατά την τελευταία 3-ετία στο Τμήμα, σχετικά με τις επιδράσεις της ορογραφίας και ακτογραμής της Κεφαλλονιάς και της ίδιας της Ζακύνθου στον τοπικό άνεμο[1], σχετικά με την επιφανειακή ωκεανογραφική κυκλοφορία του Ιονίου[2], καθώς και με τις χημικές και μηχανικές διεργασίες διάβρωσης και αποσύνθεσης του πλοίου[3].
Παρότι κατά τις διαδοχικές επισκέψεις της ομάδας του ΕΜΠ στο νησί υπήρξε αξιοσημείωτο έλλειμμα πληροφόρησης εκ μέρους των τοπικών αρχών σχετικά με την ύπαρξη τμήματος του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Ζάκυνθο, οι προαναφερόμενες παροχές έγιναν τελικώς δυνατές χάρη στη δημοσιογραφική διαμεσολάβηση, που αφενός οδήγησε στον εντοπισμό και την παροχή των απαραίτητων δεδομένων προς την ομάδα εργασίας του ΕΜΠ, αφετέρου επέτρεψε την ανάπτυξη ενός αμοιβαία ωφέλιμου διαύλου επικοινωνίας μεταξύ μελών ΔΕΠ από τα δυο Ιδρύματα.
ΕΡ. Σύμφωνα με το Γερμανικό Δημοσιογραφικό Δίκτυο RND η χώρα μας στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής πρόκειται να ζήσει ένα καλοκαίρι με έντονο καύσωνα και φωτιές. Εντάσσεται το νησί μας στον κανόνα αυτό;
ΑΠ. Είναι αρχικά απαραίτητο να επισημανθεί ότι η διάγνωση και πρόβλεψη Μετεωρολογικών συνθηκών και Κλιματικών διεργασιών είναι βασικό –και εξαιρετικά πολύπλοκο- αντικείμενο Παγκοσμίου κλάσεως ερευνητικών φορέων, όπως του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Καιρικών Προγνώσεων (ECMWF), της Αμερικανικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA) ή σε Εθνικό επίπεδο της ΕΜΥ και του Εθνικού Αστεροσκοπείου. Συνεπώς, η εκτίμηση που αναπαράγεται από το RND ή άλλα δημοσιογραφικά δίκτυα, δεν αποτελεί ανεξάρτητη πρωτογενή πληροφορία, αλλά ένα σενάριο που οι εποχικής και μακράς χρονικής κλίμακας Μαθηματικές Προσομοιώσεις του Κλίματος (δηλαδή, των Κλιματικών Μοντέλων) σταθερά παράγουν ως αποτέλεσμα κατά τις τελευταίες δεκαετίες, με ολοένα και αυξανόμενες λεπτομέρειες.
Δυστυχώς ο Μεσογειακός χώρος βρίσκεται στο επίκεντρο προειδοποιήσεων περί ολοένα εντεινόμενων κλιματικών ανωμαλιών (δηλαδή αποκλίσεων από τις συνήθεις για κάθε περιοχή συνθήκες), ιδιαίτερα σε ότι αφορά τις τάσεις αύξησης της θερμοκρασίας, της έντασης και διάρκειας επεισοδίων καύσωνα, της ενίσχυσης της ραγδαιότητας των καταιγιδοφόρων βροχοπτώσεων και της συνοδού μάστιγας των πλημμυρών. Ενδεικτικά, η μέση ετήσια θερμοκρασία αέρα αλλά και επιφανείας της θάλασσας στην Μεσόγειο, αυξάνουν από την δεκαετία του 1990 και μέχρι σήμερα με σχεδόν διπλάσιο ρυθμό από τους αντίστοιχους Παγκόσμιους μέσους. Παράλληλα, οι βροχοπτώσεις, και ιδιαίτερα ο αριθμός ημερών βροχής, έχουν υποστεί μεγάλη μείωση. Η κεντρική Μεσόγειος, και ιδιαίτερα η δυτική Ελλάδα και τα νότια της Επτανησιακής ζώνης είναι από τις περιοχές που ήδη κατά τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφουν ορισμένους από τους κορυφαίους ρυθμούς αύξησης της θερμοκρασίας αέρα, διεύρυνσης της διάρκειας της θερμής περιόδου, μείωσης των βροχοπτώσεων, και αύξησης της συχνότητας ακραίων φαινομένων (όπως ισχυρών καταιγίδων, ανεμοστρόβιλων, και Μεσογειακών τυφώνων).
Τα μοντέλα εποχικής πρόγνωσης εκτιμούν και για την φετινή χρονιά ενισχυμένες τάσεις θετικών αποκλίσεων της θερμοκρασίας αέρα κατά το επόμενο τετράμηνο σε όλη την νότια Ευρώπη, τα Βαλκάνια, και την χώρα μας. Η εκτίμηση αυτή βεβαίως συμπεριλαμβάνει και την Ζάκυνθο, που σχεδόν κατά κανόνα αποτελεί το νησί του Ιονίου με την μικρότερη απολαβή βρόχινου νερού και τις υψηλότερες θερμοκρασίες.
Παρόλα αυτά, οι εποχικές προβλέψεις δεν μπορούν επί του παρόντος να προσδιορίσουν με αξιόπιστο τρόπο τα χαρακτηριστικά πιθανών επεισοδίων καύσωνα (όπως τον αριθμό τους, την διάρκεια και έντασή τους ή τον χρόνο εκδήλωσης) παρά μόνο τις γενικότερες τάσεις. Συνεπώς, δεν είναι από τώρα γνωστό αν το φετινό καλοκαίρι θα χαρακτηριστεί από ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών ή όχι, παρά μόνο ότι κάθε χρόνο που περνά η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο αυξάνει. Αντιθέτως, η κλασσικού τύπου Μετεωρολογική πρόγνωση έχει την δυνατότητα να προβλέψει με ικανοποιητική ακρίβεια τέτοια φαινόμενα αλλά όμως σε εβδομαδιαία ή το πολύ 10-ήμερη κλίμακα.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
[1] Καλημέρης Α (2023): Εκτίμηση των αεροδυναμικών επιδράσεων της τοπογραφίας και της ακτογραμμής των Επτανήσων στο πεδίο ταχυτήτων ανέμου. Τεχνική-Επιστημονική αναφορά. Εργο ΛΑΕΡΤΗΣ, Υποέργο 2, ΠΕ 2.1.6, σελ.1-286.
[2] Kalimeris A and Kassis D (2020): Sea Surface Circulation variability in the Ionian-Adriatic Seas. Progres in Oceanography 189, 102454, 1-21.
[3 Panagopoulou A, Karydis Ch, Bratitsi M, Salamouris N, Kampioti A, Platipodi G and Kabassi K (2020): Τhe Shipwreck (Navagio) of Zakynthos: Decay & Preservation. A First Approach. Journal of Anthropological and Archaeological Sciences 1(5), 138-149.
ΣΟΦΙΑ ΒΑΡΔΑΚΑΣΤΑΝΗ