Το πόσιμο νερό είναι δημόσιο αγαθό, το οποίο είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο. Με βάση το άρθρο 24 του Συντάγματος, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος που περιλαμβάνει και το νερό, αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Η πρόσβαση σε πόσιμο νερό και σε αποχέτευση έχει αναγνωριστεί επίσης από τα Ηνωμένα Έθνη ως οικουμενικό δικαίωμα.
Οι συνολικές ανάγκες σε πόσιμο νερό καλύπτονται από τα επιφανειακά νερά ποταμών και λιμνών και από υπόγεια ύδατα και πηγές. Τα υπόγεια ύδατα αποτελούν πολύ σημαντική πηγή πόσιμου νερού, κυρίως λόγω της ποιότητας τους σε σχέση με αυτή των επιφανειακών υδάτων. Τα υπόγεια ύδατα συλλέγονται κυρίως από τις κατακρημνίσεις ή από εισροές των επιφανειακών υδάτων και αποθηκεύονται σε διαπερατά εδάφη, σχηματίζοντας τον υδροφόρο ορίζοντα. Οι γεωλογικοί αυτοί σχηματισμοί συμβάλλουν στην καθαρότητα του νερού, μολονότι πρόκειται για μια αργή διαδικασία, αφού η ροή του νερού είναι πολύ μικρή.
Η υποβάθμιση του υδροφόρου ορίζοντα μπορεί να οφείλεται είτε σε χημικούς είτε σε μικροβιολογικούς παράγοντες με σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Μερικές από τις κυριότερες αιτίες που προκαλούν την υποβάθμιση της ποιότητας των υπόγειων υδάτων είναι η εισροή αστικών ή βιομηχανικών αποβλήτων στην υδρόσφαιρα, οι έντονες αγροτικές δραστηριότητες, η διείσδυση επιφανειακών και θαλάσσιων υδάτων και μολύνσεις που προέρχονται από το νερό της βροχής.
Βάσει των αποτελεσμάτων των μετρήσεων που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Ερμής» στις 29 Μαρτίου του 2024. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων δείχνουν αυξημένες τιμές ηλεκτρικής αγωγιμότητας και των ιόντων χλωρίου και νατρίου, ενώ μη αποδεκτή είναι και η γεύση του νερού.
Τόσο αυτές καθαυτές οι συγκεντρώσεις των ιόντων αυτών καθώς και οι λόγοι των συγκεντρώσεων [Νάτριο] προς [χλωριούχα] και [χλωριούχα] προς [θειικά], δείχνουν υφαλμύρινση των υπόγειων υδροφόρων λόγω διείσδυσης του θαλασσινού νερού.
Από προηγούμενες μελέτες γνωρίζουμε ότι οι συγκεντρώσεις των χλωριούχων και θεικών ιόντων παρουσιάζουν εποχική μεταβολή, με υψηλότερες τιμές το καλοκαίρι και χαμηλότερες το χειμώνα. Το φαινόμενο αυτό δικαιολογείται αν ληφθεί υπόψη ότι το καλοκαίρι είναι περίοδος ξηρασίας και αυξημένης κατανάλωσης νερού (τουριστική περίοδος), με αποτέλεσμα την διείσδυση του θαλάσσιου ύδατος στον υδροφόρο ορίζοντα. Αντίθετα κατά τους χειμερινούς μήνες λόγω των βροχών και της μικρότερης ζήτησης νερού, οι συγκεντρώσεις των ανιόντων είναι κατά πολύ μικρότερες.
Τα δείγματα έχουν συλλεχθεί Ιανουάριο 2024, λόγω της ανομβρίας αυτό το χειμώνα φαίνεται ότι έχουμε διείσδυση θαλασσινού νερού από πολύ νωρίς, φαινόμενο που σίγουρα θα επιδεινωθεί τους επόμενους μήνες.
Μια σχετικά απλή διεργασία που θα μπορούσε να βελτιώσει την ποιότητα του νερού στη παρούσα φάση θα ήταν η αντίστροφη ώσμωση ή διήθηση με διαφόρων τύπων μεμβράνες.
Το σημαντικό όμως αποτέλεσμα των μετρήσεων είναι ότι γίνεται επιτακτική η ανάγκη της διαχείρισης των υπόγειων υδροφόρων οριζόντων, για να δώσουμε το χρόνο που απαιτείται για τη φυσική αναπλήρωση των υδάτων, η οποία είναι μια πολύ αργή διαδικασία. Η κατασκευή μικρών φραγμάτων που θα μπορούσαν να συγκρατήσουν τα νερά της βροχής σε κατάλληλα σημεία των λεκανών απορροής ώστε να εμπλουτιστεί ο υδροφόρος ορίζοντας, όπως και η κατασκευή λιμνοδεξαμενής θα μπορούσαν να μειώσουν την πίεση στους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες και θα έδινε τη δυνατότητα δημόσιας υδροδότησης σε όλους τους κατοίκους του νησιού κάτι που δε συμβαίνει σήμερα.
Επίσης, σε πολλές χώρες έχουν εφαρμοστεί διάφορα μέτρα με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης του νερού. Για παράδειγμα σε πολλές περιοχές της Ισπανίας απαγορεύεται να απορρίπτεται το νερό από τις πισίνες, απαγορεύεται το γκαζόν σε αυλές, το πλύσιμο αυλών, αυτοκινήτων με λάστιχο, κλπ. Στη Ζάκυνθο θα μπορούσε επίσης να απαιτείται η συλλογή βρόχινου νερού σε κατοικίες και τουριστικές μονάδες, ενώ φυσικά σημαντική παρέμβαση θα πρέπει να υπάρξει σε σχέση με την άντληση υδάτων από ιδιώτες.
Αδαμαντία Καμπιώτη
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Τμήμα Περιβάλλοντος. Εργαστήριο Χημείας & Προστασίας Περιβάλλοντος