Είναι προφανές ότι, όταν έγινε γνωστή στη Ζάκυνθο η δραστηριοποίηση αυτή των Κερκυραίων, μια ομάδα Ζακυνθινών, με πρωτοβουλία του Φραγκίσκου Καρβελλά , προχώρησε στη σύσταση της Φιλαρμονικής Εταιρείας Ζακύνθου. Στις 6/18 Απριλίου 1843 έγινε η σύσταση της Εταιρείας και συγκροτήθηκε η πρώτη Διοικούσα Επιτροπή από τους Φραγκίσκο Καρβελλά (πρόεδρο) και μέλη τους Δημήτριο Φραγκόπουλο, Αντώνιο Μιχαλίτση, Φραγκίσκο Δομενεγίνη (τον συνθέτη) και Διονύσιο Κεφαλληνό. Από σχετικές αναφορές του «Χρονικού Βαρβιάνη», οι οποίες σώζονται αντιγραμμένες από τον Ζώη σε επιστολή του στον Σπ. Γ. Μοτσενίγο, γνωρίζουμε ότι η σύσταση της Εταιρείας, η οποία θα αποτελούνταν από 40 όργανα, «απέβλεπεν αφ’ ενός προς στολισμόν της νήσου και αφ’ ετέρου εις την εκγύμνασιν της νεολαίας εις την μουσικήν, τη εγγυήσει αξιοτίμων μελών της κοινωνίας».[1]
Ένα από τα προβλήματα συγκρότησης μιας ολοκληρωμένης εικόνας της μουσικής και θεατρικής – καλλιτεχνικής ζωής της Ζακύνθου, ειδικότερα κατά τον 19ο αιώνα, είναι η έλλειψη πρωτογενούς πληροφοριακού υλικού. Τούτο, όπως είναι γνωστό, κατά κύριο λόγο οφείλεται στους σεισμούς του 1953, οπότε καταστράφηκαν και τα περισσότερα αρχεία του νησιού, μεταξύ αυτών και το Αρχειοφυλακείο Ζακύνθου, το οποίο είχε αποτελέσει πολύτιμη πηγή στηρίζοντας ένα πλήθος ερευνών.
Εντούτοις η σχετική έρευνα μέχρι το 1953 υπήρξε, για άγνωστους λόγους, επιλεκτική. Κάποιες χρήσιμες πληροφορίες κατόρθωσε να συγκεντρώσει ο Σπύρος Γ. Μοτσενίγος, αλλά και εδώ τα πράγματα ενίοτε είναι ασαφή, και σε μερικές περιπτώσεις αποδεικνύονται ανακριβή. Τα διαθέσιμα δημοσιεύματα είναι ελάχιστα, και μάλιστα αναπαράγονται σε σταθερή βάση από μεταγενέστερους ερευνητές, χωρίς –σε αρκετές περιπτώσεις– να έχει προχωρήσει σχεδόν καθόλου η έρευνα σε πιθανές υπάρχουσες αρχειακές πηγές, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία, όπου είναι βέβαιο ότι υπάρχει ανεκμετάλλευτο υλικό, ιδιαίτερα για τη θεατρική ζωή του τόπου.
Μία από τις περιόδους για την οποία οι διαθέσιμες πληροφορίες είναι ελάχιστες είναι αυτή κατά την οποία ιδρύθηκε η Φιλαρμονική Εταιρεία Ζακύνθου, το 1843.[2] Ο Στέλιος Τζερμπίνος στην πολύτιμη έρευνά του για τη φιλαρμονική ιστορία της Ζακύνθου αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «για την περίοδο αυτή η έλλειψη στοιχείων είναι απελπιστική».[3] Εδώ πρέπει επίσης να επισημανθεί και η απουσία έντυπων ειδήσεων, εφόσον λόγω της τυποαπαγόρευσης δεν κυκλοφορούσαν τοπικές εφημερίδες.
Μετά τη σύντομη παρουσία, τη διετία 1816-1817, του Φιλαρμονικού Συλλόγου Ζακύνθου, υπό τη διεύθυνση του Marco Battagel, με μικρό αριθμό εκτελεστών (συνεπώς και οργάνων),[4] για μεγάλο διάστημα φαίνεται ότι τις μουσικές ανάγκες του τόπου (λιτανείες, πανηγύρια κ.λπ.) κάλυπτε η ορχήστρα πνευστών της βρετανικής φρουράς, η οποία ήταν ιδιαίτερα συμπαθής στον αστικό πληθυσμό του νησιού. Σύμφωνα με πληροφορία του Παναγιώτη Χιώτη την οποία καταγράφει ο Λεωνίδας Χ. Ζώης σε δημοσίευμά του για τη μουσική ιστορία της Ζακύνθου, κάποια στιγμή έγινε μια κίνηση «υπό τινων ευπατριδών», για να ιδρυθεί ένας νέος Φιλαρμονικός Σύλλογος, υπό το όνομα «Πυθαγόρας»,[5] προσπάθεια που εντέλει δεν καρποφόρησε∙[6] θα εντάξουμε χρονολογικά την προσπάθεια αυτή μεταξύ του 1823, οπότε υπάρχουν ενδείξεις για τη δεύτερη –μάλλον και τελευταία καταγεγραμμένη– εμφάνιση του Φιλαρμονικού Συλλόγου Ζακύνθου, και του 1843.[7]
Μία από τις πρώτες διαταγές της βασίλισσας Βικτωρίας, τον Αύγουστο του 1837, αμέσως μετά την ενθρόνισή της, ήταν η απαγόρευση, σε όλη την έκταση της βρετανικής αυτοκρατορίας, της συμμετοχής βρετανικών στρατιωτικών αποσπασμάτων και μουσικών σωμάτων σε θρησκευτικές τελετές μη προτεσταντικών δογμάτων. Το διάταγμα, το οποίο στην αρχική εκδοχή του αφορούσε μόνο τις τελετές ρωμαιοκαθολικού δόγματος, γνωστοποιήθηκε επίσημα στα Ιόνια Νησιά στις 2 Αυγούστου 1837, οπότε και ο Αρμοστής Χάουαρντ Ντάγκλας κοινοποίησε στην Ιόνιο Γερουσία σχετικό έγγραφο.[8] Είναι προφανές ότι διαταγή αυτή είχε ισχύ και στη Ζάκυνθο, με αποτέλεσμα το νησί να στερηθεί της στρατιωτικής μουσικής από το 1837.
Τον Σεπτέμβριο του 1840 υπογράφηκε από εννέα ιδρυτικά μέλη η σύσταση της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας. Πρωτακούστηκε να παιανίζει θρησκευτικά εμβατήρια μετά από έναν περίπου χρόνο, υπό τη διεύθυνση του Αντωνίου Λιμπεράλη, κατά τη διάρκεια της λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνος στις 11/23 Αυγούστου 1841, από τα παράθυρα του παλαιού κτιρίου της Φιλαρμονικής, εφόσον ακόμη δεν είχαν αγοραστεί στολές.[9] Στις 2/14 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου η φιλαρμονική εμφανίστηκε κατά τη λιτάνευση του λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνος.[10] Το πρώτο επίσημο καταστατικό της Εταιρείας συντάχθηκε από πενταμελή επιτροπή που εκλέχτηκε από τη Διοικητική Επιτροπή, με απόφαση της 27ης Ιουλίου 1842. Μετά από τρεις συνεδριάσεις τον Νοέμβριο, στις οποίες οριστικοποιήθηκαν τα επιμέρους άρθρα, το καταστατικό τέθηκε σε ισχύ στις 12 Δεκεμβρίου 1842.[11]
Είναι προφανές ότι, όταν έγινε γνωστή στη Ζάκυνθο η δραστηριοποίηση αυτή των Κερκυραίων, μια ομάδα Ζακυνθινών, με πρωτοβουλία του Φραγκίσκου Καρβελλά , προχώρησε στη σύσταση της Φιλαρμονικής Εταιρείας Ζακύνθου. Στις 6/18 Απριλίου 1843 έγινε η σύσταση της Εταιρείας και συγκροτήθηκε η πρώτη Διοικούσα Επιτροπή από τους Φραγκίσκο Καρβελλά (πρόεδρο) και μέλη τους Δημήτριο Φραγκόπουλο, Αντώνιο Μιχαλίτση, Φραγκίσκο Δομενεγίνη (τον συνθέτη) και Διονύσιο Κεφαλληνό. Από σχετικές αναφορές του «Χρονικού Βαρβιάνη», οι οποίες σώζονται αντιγραμμένες από τον Ζώη σε επιστολή του στον Σπ. Γ. Μοτσενίγο, γνωρίζουμε ότι η σύσταση της Εταιρείας, η οποία θα αποτελούνταν από 40 όργανα, «απέβλεπεν αφ’ ενός προς στολισμόν της νήσου και αφ’ ετέρου εις την εκγύμνασιν της νεολαίας εις την μουσικήν, τη εγγυήσει αξιοτίμων μελών της κοινωνίας».[12]
Σύμφωνα με άλλο ανέκδοτο κείμενο του Ζώη με πληροφορίες για τη Φιλαρμονική Εταιρεία Ζακύνθου,[13] αμέσως μετά τη σύστασή της, στις 11/23 Απριλίου 1843 οι Νικόλαος Δε Νέγρης και Ιωάννης Μέγκουλας, ενεργώντας ως επίτροποι – διαχειριστές του εγκατεστημένου στην Κέρκυρα γερμανικής καταγωγής εμπόρου Lorenzo Bächle,[14] υπέγραψαν συμφωνητικό με την Επιτροπή της Φιλαρμονικής και της παρέδωσαν, «τα πάντα δε εις καλήν κατάστασιν», αντί 580 κολονάτων, όλα τα μουσικά όργανα, ιδιοκτησίας του Bächle, τα οποία βρίσκονταν στη Ζάκυνθο, με τον όρο να φέρουν μέσα σε τρεις μήνες και άλλα μουσικά όργανα, τα οποία θα τους υποδείκνυε η Επιτροπή. Εδώ μπορεί να τεθεί το ερώτημα για το πώς βρέθηκαν στη Ζάκυνθο τα μουσικά όργανα. Η υπόθεση ότι θα χρησιμοποιούνταν από την ορχήστρα της βρετανικής φρουράς πρέπει να αποκλειστεί, διότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή θα είχε τα δικά της. Θα θεωρήσουμε πιθανή την περίπτωση να συμπλήρωναν την ορχήστρα του θεάτρου «Απόλλων». Πρέπει όμως να εξεταστεί το ενδεχόμενο ύπαρξης κάποιας υποτυπώδους Φιλαρμονικής∙ πρόκειται για υπόθεση εργασίας, εφόσον δεν υπάρχει περί αυτού η ελάχιστη ένδειξη.
Η πρώτη εμφάνιση της Φιλαρμονικής έγινε κατά τη λιτανεία του λειψάνου του Αγίου Διονυσίου, στις 17 Δεκεμβρίου 1843, σύμφωνα με το «Χρονικόν Βαρβιάνη», από όπου προέρχεται και η πληροφορία ότι «προυκάλεσε δε τον γενικόν θαυμασμόν και διά την εντός ολίγων μηνών πρόοδον αυτής, διά το ομοιόμορφον της στολής και την εν γένει τάξιν και πειθαρχίαν».
Πρώτος μαέστρος της Φιλαρμονικής Εταιρείας Ζακύνθου αναφέρεται ο Giuseppe Cricca. Τον συναντήσαμε πάλι στη Ζάκυνθο και ως διευθυντή της ορχήστρας, της χορωδίας και στο τσέμπαλο του μελοδραματικού θιάσου κατά την περίοδο 1841-1842. Από τα Απομνημονεύματα του Παύλου Καρρέρ αντλούμε την πληροφορία ότι ο Cricca παρέδιδε και μαθήματα πιάνου. Δεν γνωρίζουμε το διάστημα της παραμονής του στη Ζάκυνθο· σύμφωνα με τον Καρρέρ, πρέπει να έφυγε από την Ζάκυνθο λίγο μετά την ίδρυση της Εταιρείας, πιθανώς στα τέλη του καλοκαιριού του 1843, οπότε και τον αντικατέστησε ο επίσης Ιταλός Francesco Marangoni, ο οποίος αναφέρεται την περίοδο 1847-1848 ως διευθυντής της ορχήστρας του μελοδραματικού θιάσου.[15] Συναντάμε πάλι τον Cricca την θερινή περίοδο του 1845 ως εργολάβο, και την περίοδο 1845-1846 ως διευθυντή της ορχήστρας του «Απόλλωνα».
Στις ελάχιστες διαθέσιμες πληροφορίες για τη Φιλαρμονική Εταιρεία Ζακύνθου έρχεται να προστεθεί το ακόλουθο άγνωστο έγγραφο, που συμβάλλει στη σύνθεση μιας πληρέστερης εικόνας της ιστορίας της Φιλαρμονικής Εταιρείας.[16] Πρόκειται για ανέκδοτο συμφωνητικό μεταξύ του Φραγκίσκου Καρβελλά, προέδρου της Διοικούσας Επιτροπής και των εγγυητών των μαθητών της υπό σύσταση Φιλαρμονικής. Το Συμφωνητικό, εκτός των ονομάτων των μαθητών και των εγγυητών τους, μας προσφέρει και τον πολύ ενδιαφέροντα κανονισμό των υποχρεώσεων αμφοτέρων.[17] Μεγάλο ενδιαφέρον έχει ότι δεν απαντάται, κατά την συγκεκριμένη περίοδο, ανάλογο –δημοσιευμένο– έγγραφο για τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας. Τούτο, αναμφίβολα, έρχεται να του προσδώσει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη μουσική ιστορία της Επτανήσου.
Πρέπει, να επισημανθεί ότι, παρά το νέο υλικό που προσκόμισε η έρευνα, η διάρκεια, η δραστηριότητα,[18] και ο χρόνος διάλυσης αυτού του σωματείου παραμένουν ένα μεγάλο ερωτηματικό. Πάντως, απαντώνται εμφανίσεις της μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1850.
Το έγγραφο δημοσιεύεται αυτούσιο, με τις ορθογραφικές επιλογές του συντάκτη του.
1843: Σαράντατρης 6:/18/ έξη/ δέκα οκτώ Απριλίου,
Εν Ζακύνθω
Επειδή και η πατρίς μας επιθυμεί τον στολισμόν, συνήργησε μέρος των πατριωτών δια να συστηθή τακτική μουσική δια να γυμνασθούν οι της Νεολέας μας εις ανάλογα όργανα προς σχημάτησιν της μουσικής ταύτης, και συστηθείσης αναλόγου περί τούτου επιτροπής εις τα υποκείμενα των ευγενών Κυρίων Δόκτωρος Δημητρίου Φραγγόπουλου του Θεοφίλου, Ιππότου Δόκτωρος Φραγγίσκου Καρβελλά ποτέ Ιωάννου, Φραγγίσκου Δομενεγίνη ποτέ Ιωάννου, Διονυσίου Κεφαλινού ποτέ Αναστασίου, και Αντωνίου Μιχαλίτζη ποτέ Ιππότου Στυλιανού.
Και επειδή ο σκοπός του συστήματος τούτου επιθυμείται δια να εκτελεσθή κατά τους τρόπους εκείνους οπού η τάξις αφορά, ούτω προς κανονισμόν τοιούτου εξαισίου σκοπού, οι Κύριοι Σπυρίδων Μπαμπάσης ποτέ Αναστασίου, Σπυρίδων Κασιμάτης ποτέ Αγγέλου, Παύλος Βλάχος του Αντωνίου, Πέτρος Σκιαδόπουλος ποτέ Παναγιώτου, Φίλιππος Χαρτάς του Κωνσταντίνου, Διονύσιος Βεργίνης ποτέ Θεοδώρου, Θεόδωρος Δημησιάνος ποτέ Ιωάννου, Διονύσιος Πουτιεράκης ποτέ Αναστασίου, Βεντουρής Λέπεσης του Ευσταθίου, Αναστάσιος Λαδάς ποτέ Γεωργίου, Δημήτριος Λαγουνάρης ποτέ Νικολάου, Ιωάννης Κλοναράκης του Νικολάου, Αλέξανδρος Γουράτος ποτέ Αντωνίου, Γεώργιος Καιροφύλαξ ποτέ Ιωάννου, Λαυρέντιος Ζαβλάνης ποτέ Δόκτωρος Ιωσήφ, Κωνσταντίνος Κλάδης ποτέ Αντωνίου, Δημήτριος Γάσπαρος ποτέ Ιωάννου, Αντώνιος Μωράκης ποτέ Ιωάννου, Γεώργιος Ραφτόπουλος ποτέ Νικολάου, Δημήτριος Σανδρίνης ποτέ Αντωνίου, Διονύσιος Δαμουλιάνος ποτέ Χριστοφίλου, οίτινες είναι εγγυηταί τω μαθητών οπού θα γυμνασθούν εις την μουσικήν ταύτην, και οπού επομένως θέλομεν συμφωνήση ποίος, δια ποίον εγγυήται, υπόσχονται δια τους μαθητάς ο καθείς αυτών δι’ εκείνον, δια τον οποίο εγγυήθη.
Πρώτον:
Οι ρηθέντες εγγυηταί υπόσχονται ότι ο καθείς αυτών των μαθητών, δηλαδή, εκείνος δια τον οποίον ο καθείς εγγυήθη, να εξακολουθήση την γύμνασιν ταύτην δια το διάστημα χρόνων δύο, λογιζομένων αφ’ ής ημέρας αρχίση το πρώτον μάθημα, καθώς και δια ετέρους δύο ενοιαυτούς, αν η Επιτροπή ήθελεν έχει τα ίδια μέσα, τα οποία έχει και σήμερον.
Δεύτερον:
Δεν θα ημπορούν οι μαθηταί δι’ ουδεμίαν περίστασιν ή αιτίαν να λείπουν από τα μαθήματά των, τα οποία θέλει προσδιωρίσει ο εκλεχθείς περί τούτου διδάσκων αυτούς εις τας ημέρας και ώρας προσδιωρισθησομένας παρά της Επιτροπής ειρημένης, εξαιρουμένων των περιπτώσεων εκείνων τας οποίας η επιτροπή ήθελε κρίνει ευλογοφανείς δια την απομάκρυνσιν ή μη άφιξιν των μαθητών εις τας προσδιορισμένας ημέρας και ώρας.
Τρίτον:
Αν τινας των μαθητών ήθελε ν’ απομακρυνθή από την πατρίδα εξ ιδίας αυτού βουλής, άνευ διόλου να είναι βιασμένος από ανωτέραν εξουσίαν, ο δι’ αυτόν εγγυητής θέλει είσθαι υποκείμενος εις πρόστιμον διστήλων είκοσι (20): πληρωταία υπέρ του καταστήματος τούτου.
Τέταρτον:
Αν τινας των μαθητών ήθελε να παραιτηθή από το κατάστημα τούτο προτού να λάβη την άφεσιν της Επιτροπής ο δι’αυτόν εγγυηθείς υπόσχεται να πληρώση εις το κατάστημα δίστηλα σαράντα (40).
Πέμπτον:
Αν δια την κακήν διαγωγήν τινός των μαθητών η Επιτροπή ήθελε βιασθή να αποβάλη τον ατακτούντα από το Κατάστημα, ο δι’ αυτόν εγγυηθείς θέλει είναι υποκείμενος να πληρώνη εις το κατάστημα τάλληρα δίστηλα δύο τον κάθε μήνα, δι’ όσον καιρόν ο αποβληθείς μαθητής είχε μαθητεύσει εις το ειρημένον κατάστημα.
Έκτον:
Οι διαληφθέντες εγγυηταί υπόσχονται δι’ όσον αφορά τον μαθητήν δια τον οποίον ο καθείς αυτών εγγυήθη, ίνα όλοι οι μαθηταί καθυποβάλλωνται εις όλας τας διαταγάς εκείνας, αι οποίαι ήθελε προσδιωρίζονται παρά του διδάσκοντος αυτούς δι’ όλον το διάστημα απαιτούμενον εις γύμνασίν των, ως ομοίως και εις τας διαταγάς εκείνας δοθησομένας παρά της Επιτροπής δι’ όσον αποβλέπει εις την συνάθροισίν των, τόσον εντός εις το οίκημα του καταστήματος, καθώς και εκτός αυτού, δηλαδή, του να λαλούν εις τας προπομπάς, εις πανηγύρεις, καθώς και εις όποιον δήποτε έτερον τόπον ξεφαντώσεως, όπου ήθελεν σταλθή από την ιδίαν Επιτροπήν, καθώς προς τούτοις θέλει ενδύονται δια των φορεμάτων εκείνων εις τας περιστάσεις ταύτας, τα οποία η Επιτροπή εξ ιδίων της θέλει κατασκευάσει. Εν περιπτώσει δε παραβάσεως του άρθρου τούτου, η Επιτροπή θα καταδικάζη τον εγγυητήν του παραβάτου μαθητού εις την πληρωμήν από εν έως είκοσι σελλίνια διοαμένοντα υπέρ του καταστήματος.
Έβδομον:
Ουκ’ έξεστιν ουδενός των μαθητών δια να ημπορή να λαμβάνη εκτός του καταστήματος ούτε τα φορέματά των ούτε τα όργανα αυτών, διότι αμφότερα υπάρχουν της ιδιοκτησίας του Καταστήματος.
Όγδοον:
Επειδή και ο τελικός σκοπός της πατρίδος μας είναι εκείνος του σεβόμενοι τον ημέτερον Προστάτην ιεράρχην Διονύσιον δοξολογούντες αυτόν, σκεπτόμεθα δια να εκτελώμεν, όσα δυνάμεθα, ίνα αποδεικνύωμεν την ημετέραν ευγνωμοσύνην προς τον τόσον δαψιλέστατον Προστάτην μας, ένεκα τούτου εις οποιανδήποτε περίστασιν ήθελε είσθαι ανάγκη δια να γίνεται προπομπή του ιερού Λειψάνου τούτου, το σώμα της μουσικής όλης θέλει είναι υποκείμενον να προηγήται ενδεδυμένον από τα ανάλογα φορέματά του, λαλών ο καθείς των μαθητών το όργανον εις το οποίον εγυμνάσθη, και ομοίως θέλει προηγείται εις την προπομπήν του επιταφίου της επισκοπής, πλην τόσον εις την μίαν προπομπήν, καθώς και εις την άλλην, θέλει πηγαίνει το Σώμα της μουσικής αδωροδοκήτως. Εις δε τας εταίρας προπομπάς, καθώς και εις ετέρας περιστάσεις, τας οποίας η επιτροπή ήθελε κρίνει ευλόγους δια να παρευρίσκεται το Σώμα της Μουσικής δια να λαλούν τα όργανά των, η πληρωμή εκείνη δια την οποίαν ήθελε συμβιβασθή η Επιτροπή, θέλουν την διαρκή εφημεσίας. Δηλαδή το ήμισυ θ’ απομένη εις όφελος του καταστήματος και το έτερον ήμισυ θα διανέμεται αναμεταξύ του διδάσκοντος τους μαθητάς και των ιδίων μαθητών, λαμβάνων ο διδάσκων το διπλούν εφ’ όσον θα λαμβάνη έκαστος των μαθητών.
Ένατον:
Αν τινάς των μαθητών ήθελε βλάψει κανέν των οργάνων ο εγγυητής θα είναι υποκείμενος να το διορθώνη εξ ιδίων του, εκτος και το όργανον ή όργανα ήθελον βλαφθή τυχηρώς.
Δέκατον:
Το παρόν δια μεν τους εγγυητάς θέλει έχει τόπον από την σήμερον, δια δε την Επιτροπήν, αφ’ ού εφωδιασθή παρά των αναγκαίων όλων.
ΜΑΘΗΤΑΙ ΕΓΓΥΗΤΑΙ
1. Διονύσιος Μπαμπάσης, εγγυήθη ο πατήρ του Σπυρίδων ποτέ Αναστασίου.
2. Αντώνιος Κασιμάτης, εγγυήθη ο θείος του Σπυρίδων Κασιμάτης ποτέ Αγγέλου.
3. Αντώνιος Βλάχος, εγγυήθη ο πατήρ του Παύλος Βλάχος του Αντωνίου.
4. Ευστάθιος Πυριόχος του Δημητρίου, εγγυήθη ο Πέτρος Σκιαδόπουλος ποτέ Παναγιώτου.
5. Άγγελος Βλάχος ποτέ Στεφανή, εγγυήθη ο Παύλος Βλάχος του Αντωνίου.
6. Γεώργιος Πομόνης του Νικολάου, εγγυήθη ο Φίλιππος Χαρτάς του Κωνσταντίνου.
7. Θεόδωρος Βεργίνης του Διονυσίου, εγγυήθη ο πατήρ του Διονύσιος Βεργίνης ποτέ Θεοδώρου.
8. Γαϊτάνος Στραβομασέλης του Ανδρέου
9. Σταύρος Δημησιάνος του Θεοδώρου, εγγυήθη ο πατήρ του Θεόδωρος ποτέ Ιωάννου.
10. Αναστάσιος Μπουτιεράκης του Διονυσίου, εγγυήθη ο πατήρ του Διονύσιος ποτέ Αναστασίου.
11. Δημήτριος Παπαδάτος του Νικολάου, εγγυήθη ο Βεντουρής Λέπεσης του Ευσταθίου.
12. Διονύσιος Λαδάς του Αναστασίου, εγγυήθη ο πατήρ του Αναστάσιος ποτέ Γεωργίου.
13. Σπυρίδων Λαγονάρης του Δημητρίου, εγγυήθη ο πατήρ του Δημήτριος ποτέ Νικολάου.
14. Διονύσιος Λαγάτορας του Δημητρίου, εγγυήθη ο Ιωάννης Κλοναράκης του Διονυσίου.
15. Αντώνιος Κουράτος του Αλεξάνδρου, εγγυήθη ο πατήρ του Αλέξανδρος ποτέ Αντωνίου.
16. Αντώνιος Βεργίνης του Διονυσίου, εγγυήθη ο πατήρ του Διονύσιος ποτέ Θεοδώρου.
17. Διονύσιος Πόντες ποτέ Παναγιώτου, εγγυήθη ο Γεώργιος Καιροφύλαξ ποτέ Ιωάννου.
18. Αντώνιος Τιπάλδος του Δόκτωρος Σπυρίδωνος, εγγυήθη ο Λαυρέντιος Ζαβλάνης του Ιωσήφ.
19. Δημήτριος Καιροφύλαξ του Γεωργίου, εγγυήθη ο πατήρ του Γεώργιος ποτέ Ιωάννου.
20. Παύλος Μπουρδέρης του Διονυσίου, εγγυήθη ο Κωνσταντίνος Κλάδης ποτέ Αντωνίου.
21. Ιωάννης Γάσπαρος του Δημητρίου, εγγυήθη ο πατήρ του Δημήτριος ποτέ Ιωάννου.
22. Διονύσιος Μωράκης ποτέ Ιωάννου, εγγυήθη ο αδελφός του Αντώνιος.
23. Αντώνιος Μορέλης ποτέ Αντωνίου, εγγυήθη ο Γεώργιος Ραφτόπουλος.
24. Σπυρίδων Σαμικός του Ιωάννου, εγγυήθη ο Δημήτριος Σαντρόνης ποτέ Ιππότου Αντωνίου.
25. Ανδρέας Τζήντος του Δημητρίου, εγγυήθη ο Διονύσιος Δαμουλιάνος ποτέ Χριστοφίλου.
26. Ιωάννης Λαγουνάρης ποτέ Νικολάου, εγγυήθη ο Παναγιώτης Σέλβος ποτέ Διονυσίου.
27. Χρίστος Κασιμάτης του Ιωάννου.
28. Αντώνιος Λαγουνάρης ποτέ Νικολάου.
Ως ομοίως υπόσχονται εις το παρόν και ως εγγυηταί οι Κύριοι Δημήτριος Λεονταράκης ποτέ Ιωάννου, και Φραγγίσκος Τζεν του Κυρίου Πέτρου εις όσον το παρόν διαλαμβάνει.
29.Σπυρίδων Κανέλλος ποτέ Διονυσίου, εγγυήθη ο Δημήτριος Λεονταράκης ποτέ Ιωάννου.
30.Παναγιώτης Νταβαλιάρος ποτέ Αντωνίου, εγγυήθη ο Φραγγίσκος Τζεν του Πέτρου.
(υπογραφή) Φραγγίσκος Καρβελλάς, Μέλος της Επιτροπής
(υπογραφή) Δηονύσηος Κεφαλλινός, Μέλος της Επιτροπής
(υπογραφή) Αντώνιος Μιχαλήτζης, Μέλος της Επιτροπής
(υπογραφή) Δημήτριος Φραγγόπουλος, Μέλος της Επιτροπής
(υπογραφή) Φραγγίσκος Δομενεγίνης, Μέλος της Επιτροπής
(υπογραφή) Λορέντζος Ζαυλάνης, Βεβεώνω
(υπογραφή) Γ. Μηνταεράκας, Βεβεώ
(υπογραφή) Σπύρως Κασημάτης, Βεβεώ
(υπογραφή) Παύλος Βλάχος, Βεβεώ
(υπογραφή) Αλέξανδρος Γουράτος, Βεβεόνο
(υπογραφή) Σπιρίδων Μπαμπάσεις, Βεβεώνω
(υπογραφή) Θεόδορος Δημησιάνος, Βεβαιώνω
(υπογραφή) Παναγιώτης Σέλβος, Βεβεώ
(υπογραφή) Αναστάσις Λαδάς, Βεβεόνο
(υπογραφή) Γεόργιος Καιροφύλαξ, Βεβεώ
(υπογραφή) Διονίσιος Βεργίνις, Βεβεώνο
(υπογραφή) Κωνσταντίνος Κλάδης, Βεβεώ
(υπογραφή) Γιάννης Πηραμάλης, δηά τον Δημήτριον Γάσπαρον, αγράμματον, Βεβεώ
(υπογραφή) Ανδρέας Διγενίς, δια τον Δημήτριον Γάσπαρον, Βεβεώ
υπογραφή) Ανδρέας Διγενίς, δια τον γιάννη Κλοναράκια, αγράμματον, Βεβεώ
(υπογραφή) Γιάννης Πηρομάλης, Βεβεώ
(υπογραφή) αντί δια τον Κύριον Φραγγίσκο Τζεν, οπού εγκιήθη δια τον Παναγιώτη Ταβαλιάρο, Βεβεώ
(υπογραφή) εγκιούμε εγώ ο Παναγιώτης Σέλβος και βεβεώ
(υπογραφή) [δυσανάγνωστη υπογραφή] Βεβεόνο
(υπογραφή) Δημήτριος Λαγωνάρις, Βεβαιόνο
(υπογραφή) Βεντουρίς Λεπέσης, Βεβαιώνω
(υπογραφή) GiuseppeGricca, Βεβεόνο
(υπογραφή) Αντόνιος Μοράκης, Βεβεόνο
Προσθέτωνται ακόμη δύο μαθηταί τα ονόματα των οποίων είναι:
31. Ηλίας Καντόρος ποτέ Αναστασίου, εγγυήθη ο Θεόδωρος Στράνης του Ιωάννου.
32. Αναστάσιος Κορτέζος του Νικολάου, εγγυήθη ο Γεώργιος [δυσανάγνωστο όνομα] ποτέ Αντωνίου
(υπογραφή) Θεόδορος Στράνις, Βεβεώ
Προσθέτεται ακόμη δια μαθητής και ο Διονύσιος Κοτούλιας ποτέ Χρήστου, εγγυητής του οποίου είναι ο Νικόλαος Ντονάτος ποτέ Γερόλυμου.
33. Παναγιώτης Σέλβος υπογράφω δια τον Νικόλαον Στονάτο αγράμματον.
(υπογραφή) Νικόλαος Καλέργης υπογράφω ως άνωθεν
(υπογραφή) Πέτρος Σκυαδόπουλος του ποτέ Παναγιότι μπενο ναράντες δια τόνε Ευστάθιον Λιριότον.
34. Μαθητής Λινάρδος Κατζαίτης του Νικολάου, εγγυήθη ο Παύλος Αργυρόπουλος ποτέ Γεωργίου.
35. Παύλος Αργυρόπουλος ενκιούμε.
36.Σπύρος Αβούρης ποτέ Διονυσίου, εγγυήθη Σταμάτης Κοτούλιας ποτέ Χρήστου.
37.Κωνσταντής Τουρίκης του Αναστασίου, εγγυήθη Νικολής Αβούρης ποτέ Διονυσίου.
(υπογραφή) Σταμάτης Κατούλιας, Βεβαιώ
(υπογραφή) Νικολίς Αβούρις, Βεβεόνο
Έταιρος μαθητής
38. Τομάζος Βαρβιάνης του Ιωάννου, εγγυήθη ο πατήρ του Ιωάννης.
39. Μαθητής Ιωάννης Σαρακίνης του Κωνσταντίνου, εγγυήθη ο ίδιος πατήρ του Κωνσταντίνος.
Δημήτριος Αγουστήνος, ηπογράφο δια το ενγγιητί κοστατί σαρακίνι όντας αγράμματος.
40. Μαθητής Κωνσταντίνος Σκούρτας ποτέ Αναστασίου, εγγυήθη Δημήτριος Κτενάς ποτέ Διονυσίου.
(υπογραφή) Δημήτριος Κτενάς, Βεβαιώνω
Έταιρος μαθητής
41.Δημήτριος Καιροφύλας, εγγυήθη Σπυρίδων Γράβαρης
Σπυρίδων Συμώλης μαρτυρώ δια τον εγγυητήν Σπυρίδωνι Γράβαρι εγραμμάτως.
Ανδρέας Ξιμπιλάκης μαρτυρώ δια τον ενγκητήν Σπιρίδονα Γράβαρη ποτέ Γεοργίου αγράματον.
42. Μαθητής Κωνσταντίνος Τζιταδίνος, εγγυήθη Κύριος Δημήτριος Καρβελάς
(υπογραφή) Δημήτριος Καρβελάς, βεβαιώ
43.Ευστάθειος Πάτζαρης μαθητής, εγγυήθη Διονύσιος Γιαλιάς Μουζικός.
(υπογραφή) Διονύσιος Γιαλιάς ποτέ Αναστασίου, βεβαιώνω
44.Διονύσιος Ζουπάνος ποτέ Αντωνίου, εεγυήθη Παναγιώτης Σέλβος ποτέ Διονυσίου
(υπογραφή)Παναγιώτης Σέλβος ποτέ Διονυσίου, Βεβεόνω.
Τη 16:/28: δεκάξη εικοσιοκτώ δεκεμβρίου 1843 σαράντα τρεις
Το παρόν συμφωνητικόν έγγραφον το προσέφερεν εμού του υποφαινομένου Συμβολαιογράφου ο εκλαμπρώτατος ευγενής Κύριος Δόκτωρ Φραγγίσκος Καρβελάς ποτέ Κυρίου Ιωάννου δι’ αυτόν και Κολεγάδες του ως Πρόεδρος της δημοτικής Μουσικής της Νήσου ταύτης, κάτοικος εις την περιοχήν Παντοκράτωρος γνωστός εμού, και των αποφαινομένων εγνωσμένων μοι και εξαιρέτων μαρτύρων, όστις με παρεκάλεσε να το χορηγήσω εις τον φάκελλόν μου, δίδοντας αντίγραφον εκάστω εις βεβαίωσιν, και μαρτυρίαν.
Φραγγίσκος Καρβελλάς
Διονύσιος Ροδίτυς μαρτυρώ
Σπυρίδων Μαρτελάος Μαρτυρώ
Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Διευθυντής του περιοδικού Ιστορία
[1] Εθνική Βιβλιοθήκη, Μουσικόν Αρχείον Σπύρου Γ. Μοτσενίγου 7 Δ/656
[2] Bλ. Διονύσης Ν. Μουσμούτης, «Φιλαρμονική Εταιρεία Ζακύνθου (1843)», περ. Μουσικός Ελληνομνήμων, 9 [2011], σσ. 9-18.
[3] Βλ. Στέλιος Τζερμπίνος, Φιλαρμονικά Ζακύνθου (1816-1960), εκδ. Φιλόμουση Κίνηση Ζακύνθου, Ζάκυνθος 1996, σ. 26.
[4]Bλ. Σπύρου Γ. Μοτσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, Αθήναι 1958, σ. 166∙ βλ. και Στ. Τζερμπίνος, Φιλαρμονικά Ζακύνθου (1816-1960), ό.π., σσ. 23-25 · Νίκιας Λούντζης, Η Ζάκυνθος μετά μουσικής… τόμ Β΄, Κοσμική Μουσική (Έντεχνη), εκδ. Οι Φίλοι του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, Αθήνα 2009, σσ. 200-201.
[5] Πρόκειται για μουσικό του 4ου αιώνα π.Χ., σύγχρονου των Αγήνορος και Τιμοθέου. Βλ. Λεωνίδας Χ. Ζώης, Λεξικόν Ιστορικόν και Λαογραφικόν Ζακύνθου, εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, τόμ. Α΄, Αθήναι 1963, σ. 554.
[6] Βλ. Λεωνίδας Χ. Ζώης, «Η μουσική εν Ζακύνθω», Ποικίλη Στοά, 14 [1899], σ. 333.
[7] Βλ. ό.π. και Σπ. Γ. Μοτσενίγου, Νεοελληνική Μουσική, ό.π., σ. 166∙ Στ. Τζερμπίνος, Φιλαρμονικά Ζακύνθου (1816-1960), ό.π., σσ. 23-25 · Ν. Λούντζης, Η Ζάκυνθος μετά μουσικής… τόμ Β΄, ό.π., σσ. 203-204.
[8] Βλ. Κώστας Καρδάμης, «Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας. Ιστορική αναδρομή», στο βιβλίο του: Έξι μελέτες για τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας, Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας, Δημοσιεύματα του Μουσείου Μουσικής «Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος», Κέρκυρα, 2010, σσ. 14, 21-22.
[9] Βλ. Κ. Καρδάμης, Έξι μελέτες για τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας, ό.π., σσ. 23-24.
[10] Βλ. Γιάννης Β. Τσανταρίδης, Η μουσική στην Κέρκυρα. Πολιτιστική παράδοση και εξέλιξη, εκδ. Νεοεκδοτική, 2003, σσ. 27-28.
[11] Βλ. ό.π., σσ. 26-27.
[12] Εθνική Βιβλιοθήκη, Μουσικόν Αρχείον Σπύρου Γ. Μοτσενίγου 7 Δ/656
[13] Εθνική Βιβλιοθήκη, Μουσικόν Αρχείον Σπύρου Γ. Μοτσενίγου 6 12/663.
[14] Κ. Καρδάμης, «“Aποδεικτικό στοιχείο του αδικήματος: Ένα βιβλίο μουσικής”. Ένας μπαντίστας της Φιλαρμονικής κατηγορείται», στο βιβλίο του: Έξι μελέτες για τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας, ό.π., σ. 130.
[15] Βλ. Γιώργου Λεωτσάκου, Παύλος Καρρέρ, Απομνημονεύματα και Εργογραφία, εκδ. Μουσείο Μπενάκη-Ιόνιο Πανεπιστήμιο, 2003, σ. 93.
[16] Ανακοινώθηκε μαζί με τρία άλλα σχετικά ανέκδοτα έγγραφα στο πρόσφατο δημοσίευμα μας: Δ. Ν. Μουσμούτης, «Φιλαρμονική Εταιρεία Ζακύνθου (1843)», ό.π., σσ. 12-18.
[17] Εθνική Βιβλιοθήκη, Μουσικόν Αρχείον Σπύρου Γ. Μοτσενίγου 2 Δ/656.
[18] Αναφέρεται, από τον Ανδρέα Γαήτα, η συμμετοχή της σε Σερενάδα, πιθανότατα τον πρώτο χρόνο της ίδρυσής της. Βλ. Ντίνος Κονόμος, Ζάκυνθος, Πεντακόσια Χρόνια (1478-1978), τόμος έκτος, Λαογραφικά, Αθήνα 1992, σ. 284.